FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI
MK 10:Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır.Fiil ehliyetinin iki olumlu ve olumsuz şartı vardır:Erginlik,ayırt etme gücü olumlu;kısıtlı olmamak ise olumsuz şarttır.
1)Erginlik:Erginlik belirli bir yaşa gelme ya da kanunen o yaşa gelmiş sayılmadır.Üç türlü erginlik vardır:
a)Yasal Erginlik:Erginlik 18 yaşının doldurulmasıyla kazanılır.Yaş küçüklüğü nedeniyle velayet ya da vesayet altında ise bu sona erer.
b)Evlenmeyle Kazanılan Erginlik:MK 11:Evlenme kişiyi ergin kılar.MK 124’e göre kadın ve erkek 17 yaşını doldurunca evlenebilir.Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre olağanüstü durumlarda ve önemli bir sebep varsa erkek ve kadın 16 yaşını doldurunca hakimin izniyle evlenebilir.Kanun gereği ergin olurlar.Evlenmeyle ergin sayılabilmek için evlenmenin tamamlanmış olması gerekir.Evlenmein boşanma,ölüm vs ile sona ermesi elde edilen erginliği etkilemez.Erginlik devam eder.
c)Hakim Kararıyla Kazanılan Erginlik:Bazı durumlarda 18 yaşını doldurmamış kişilerin fiil ehliyetine sahip olması zorunlulukltan kaynaklanabilir.Örneğin babasının işlerini öğrenmiş bir çocuğun 17 yaşına geldiğine babasının öldüğünü düşünürsek çocuğun babasının işini devam ettirebilmesi fiil ehliyetinin olması ile mümkün olabilir.Bu gibi durumlarda bazen küçüklere de kanun fiil ehliyeti tanımıştır.
-15 yaşını tamamlaması:Hakimin erginliğe karar vermesi için ilk şart 15 yaşının tamamlanmasıdır.
-Küçüğün isteği:Erginlik talebinin bizzat küçük tarafından yapılması gerekir.
-Yasal temsilcinin katılması:Küçük velayet altındaysa hakimin erginliğe karar verebilmesi için velinin rızası şarttır.Velayet anne babadan birindeyse sadece onun rızası kabul olur.
2)Ayırt Etme Gücü:Kişinin mantıklı sebeplerle hareket edebilme,fiillerinin sebep ve sonuçlarını idrak edebilme yeteneğine ayırt etme gücü denir.Ayırt etme gücünün iki unsuru vardır:İdrak(bilinç) ve irade.İdrak,kişinin sebep ve sonuçları değerlendirebilme gücüdür.İrade,kişinin idrak ettiği durumu dış dünyada gerçekleştirebilmesi için eylemde bulunabilme gücüdür.Bu güçler yoksa ayırt etme gücünden söz edilemez.Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran durumlar şunlardır:
a)Yaş Küçüklüğü:Medeni Kanun kişinin hangi yaştan sonra kişinin ayırt etme gücüne sahip olacağına ilişkin bir sınırlama getirmemiştir.Örneğin 7 yaşındaki birinin bazı durunmları ayırt etmesi mümkün değildir.
b)Akıl Hastalığı:Akıl hastalığının fiil ehliyetini etkileyebilmesi için ayırt etme gücünü etkilyecek şekilde,o derecede olması gerekir.
-Akıl zayıflığı:Akli melekelerin yeteri kadar gelişmemiş veya sonradan kaybedilmiş olmasına akıl zayıflığı denir.
-Sarhoşluk:Sarhoşluk kişinin makul derecede hareket edebilme,düşünebilme,dış etkenlere karşı koyabilme gücünü kaldırdığı için ayırt etme gücünü etkileyici bir durum olarak kabul edilmiştir.
-Diğer sebepler:Örn:Uyuşturucu kullanma,hipnoz,ateşli hastalıklar,uyurgezerlik gibi durumlar.
3)Kısıtlı Olmama:Kısıtlanan kimse vesayet altına girer,kendisine bir vasi atanır.Ergin çocukların kısıtlanması durumunda kural olarak vesayet değil velayet altında korunurlar.Kanunda öngörülmüş kısıtlama sebepleri:
a)Akıl Hastalığı Veya Zayıflığı:Akıl hastalığı nedeniyle kısıtlama olabilmesi için resmi sağlık kurulu raporunun bulunması şarttır.
b)Savurganlık,alkol veya uyuşturucu madde alışkanlığı,kötü yaşam tarzı,kötü yönetim:
Savurganlık gelire göre uygun düşmeyecek tüketimde bulunulması durumudur.Kötü yaşam tarzı ahlaka aykırı yaşamak,Kötü yönetim,bilgisizlik nedeniyle ekonomik varlığı tehlikeye sokmaktır.Bu kişilerin kısıtlanabilmesi için sadece kendileri değil başkalarına da zarar vermeleri gerekmektedir.
c)Bir Yıl Veya Daha Uzun Süreli Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaya Mhkumiyet
d)İlgilinin İsteği:MK 408’e göre ‘’Yaşlılığı,sakatlığı,deneyimsizliği,ağır hastalığı sebebiyle işlerini yerine getiremediğini ispat eden ergin kısıtlanmasını isteyebilir.İstek üzerine kısıtlanma olması için talepte bulunan kişinin ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.Ayırt etme gücüne sahip kişiler kısıtlandıklarında fiil ehliyetini kaybeder ve sınırlı ehliyetsiz durumuna girer.
