Fiil Ehliyeti
Kişinin kendi fiiliyle hak sahibi olabilmesi ve borç altına girebilmesidir. Hak ehliyetinden farkı kişinin yasal temsilci aracılığıyla kazanamayıp sadece kendi iradesiyle yapmasıdır.
Fiil Ehliyetinin hukuki işlem yapabilme ve hukuka aykırı fiillerden sorumlu tutulabilme olarak iki kısmı vardır.
Hukuki İşlem Ehliyeti:
Kişinin hukuki bir işlemle kendini hak sahibi ve borç altına sokabilmesine denir.
Yapılan işlem sözleşme ise işlem ehliyetinin Özel bir türü olan sözleşme ehliyetinden tasarruf işlemi ise tasarruf ehliyeti söz konusu olur.
tasarruf ehliyeti ve yetkisi birbirinden farklı işlemlerdir. Tasarruf ehliyeti kişinin genel olarak tasarruf işlemi yapabilmesi için gerekli fiil ehliyetine ilişkin şartlara sahip olmasını belirtir.
Tasarruf yetkisi ise tasarruf işleminin konusu olan şeye doğrudan doğruya etki yapabilip yapamayacağını belirler.
Tasarruf ehliyeti işlemin yapılacağı anda bulunmalıdır. Yetkisi ise hukuki sonucun doğacağı anda yani ifa anında bulunması gerekir.
Tasarruf yetkisinin sonradan kazanılması işlemi geçerli hale getirmez ancak yetkinin sonradan kazanılması işlemi geçerli hale getirir.
Hukuka Aykırı Fiillerden Sorumlu Olma:
Kişinin hukuka aykırı davranışlardan sorumlu tutulabilmesi için fiil ehliyetine en azından ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.
Fiil Ehliyetinin Şartları:
MK’ye göre Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır.
MK 10’a göre fiil ehliyetinin 2 olumlu bir de olumsuz 3 şartı vardır. Olumlu şartlar erginlik ve ayırt etme gücü olumsuz ise kısıtlı olmamadır.
Erginlik
Kanunun belirlediği erginlik yaşına gelince ergin olmuş sayılır.
Erginliğin yasal erginlik, evlenmeyle kazanılma ve ergin kılınma olmak üzere 3 türü vardır.
Yasal erginlik:
18 yaşına dolduran kimse ergin sayılır.
Evlenmeyle kazanılan erginlik:
Evlenmeyle birlikte kanun evlenen kişileri 18 yaşında kabul eder. Evlilik mutlak butlan ya da nisbi butlanla yasak olsa bile erginlik kazanılır.
Ergin kılınma:
En az 15 yaşını doldurmuşkimse bir zorunluluktan dolayı mahkemeye başvurup ergin kılınmayı isteyebilir. Bu istek doğrudan küçüğün başvurusuyla olmak zorundadır. Yasal temsilci aracılığıyla kullanılması mümkün değildir.
Ayırt Etme Gücü:
Kişinin makul surette hareket edebilme , fiillerinin sebep ve sonuçlarını idrak edebilme yeteneğine ayırt etme gücü denir.
Ayırt Etme Gücünü Ortadan kaldıran Haller
Yaş küçüklüğü:
MK burada belli bir yaş belirtmemiştir. Her olay kendi içinde değerlendirilir.
Akıl hastalığı ve Akıl Zayıflığı
Burada bakılacak husus hastalığın belli bir işlemi yaparken hastanın ayırt etme gücünü etkileyecek derecede olup olmadığıdır.
Sarhoşluk:
Ayırt etme gücünü yok edecek kadar içki içenkimse bu duruma kendi düşmediğini ispat edemezse verdiğizarardan sorumludur.
Ayırt Etme Gücünün Nisbiliği:
Ayırt etme gücü her olay da kendi içinde incelenir. Hakim söz konusu olay içinde ayırt etme gücünün varlığına bakar. İşlem sırasında ayırt etme gücünün geçici mi sürekli mikayıp olduğuna bakılmaz.
Ayırt Etme Gücünün Karine Oluşu:
Ayırt etme gücünün varlığı karinedir. Bu sebeple Onun yokluğunu iddia eden bunu kanıtlamak zorundadır.
Kısıtlı Olmama:
Kısıtlanan kimse vesayet altına konulur ve kendisinebir vasi atanır. Ancak ergin çocukların kısıtlanması halinde kural olarak vesayet değil de velayet altına konulmalarıesastır. kısıtlama sebepleri MK 405-408. Maddelerde yer almaktadır.
A: Akıl hastalığı veya zayıflığı
Bu sebepten işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.
B: kötü yaşam tarzı, kötü yönetim, sarhoşluk, madde alışkanlığı, savurganlık
Bu hallerin kısıtlanma sayılabilmesi için kişinin kendisini ve ailesini darlığa ya da yoksulluğa düşürme tehlikesine ya da başkalarını tehlikeye sokması aranır.
C: Bir yıl ya da daha fazla Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkumiyet
+
MK 408’e göre yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ersin kısıtlanabilir.
