FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYRIMI
- Tam Ehliyetliler 3) Tam Ehliyetsizler
- Sınırlı Ehliyetliler 4) Sınırlı Ehliyetsizler
- Ayırt etme gücüne sahip,ergin ve kısıtlanmamış kişiler ehliyetlilerdir.Bu grupta olup da kendine yasal danışman atanan kişiler sınırlı ehliyetlilerdir.
- Fiil ehliyeti için eksik şartlar varsa fiil ehliyetsizliği vardır.Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi tam ehliyetsizdir.Ayırt etme gücüne sahip,küçük veya kısıtlıysa sınırsız ehliyetsizdir.
Yasal Danışmanlık: Kısıtlanmam için sebebi olmayan fakat korunması gereken kişilere yasal danışman tayin edilir.Oy danışmanlığı ve yönetim müşavirliği olarak iki türdür.
Tam Ehliyetsizler: Tam ehliyetsiz olan kişi hukuki sonuç doğuracak irade beyanları hukuki sonuç doğurmaz.
Tam ehliyetsizin yapacağı hukuki işlem kesin hükümsüzdür.Zaman aşımı veya yasal temsilciyle geçerlilik kazanmaz.Ayırt etme gücü kazandıktan sonra geçerlilik kazanması istenirse işlem yeniden başlatılmalıdır.
Tam ehliyetsizin iyiniyetli olması işleme geçerlilik kazandırmaz.
Ayırt etme gücü olmadığından yasal temsilci işlem yapar.
Tam ehliyetsiz birinden taşınır mal devralan kişinin bunu iyiniyetli üçüncü kişiye vermesi beş yıl sonunda mülkiyet kazanır.
Taşınmazlar açısındandan bu durum tapu sicilindeki tescile dayanarak taşınmazı alan kişi mülkiyetini hemen kazanır.
İSTİSNALAR:
Hukuki işlem Dışı Haller: Borçlanma ve hak konusunda hukuki sonuç doğuran irade beyanlarında bulunmaları halinde kesin olarak hükümsüzdür demiştik fakat irade beyanına gerek olmayan hallerde hak sahibi olabilirler.
Dürüstlük Kuralından Doğan İstisna: Kesin hükümsüzlük kararı amacına uygun olmayıp tam ehliyetsize zarar verme amacı güdülüyorsa dürüstlük kuralı bunu engeller ve tam ehliyetsiz de olsa bu işlem geçerlilik kazanır.
Evlenme: Ayırt etme gücü olmayan kişilerin evlenmeleri yasaktır.Evlenilirse mutlak butlanla sakat olur.Bu mutlak butlan hakim kararıyla hüküm ifade eder.Evlenmenin butlanı geçmişe etki etmez.Eşlerden biri evlenme sırasında ayırt etme gücüne sahip değilse evlenme nisbi butlanla sakattır.Belirli süre içinde butlan iptal edilmezse evlenme geçerli olur.
Ölüme Bağlı Tasarruflar: Tam ehliyetsiz kişinin yaptığı ölüme bağlı tasarruflar kesin hükümsüz değildir.İki istisna vardır.Birincisi ölüme bağlı tasarrufun hakim kararıyla olması ikincisi ise hükümsüzlük ileri sürmesi hakkının süreye bağlı olmasıdır.
Tam Ehliyetsizlerin Hukuka Aykırı Fiillerden Sorumlulukları: Tam ehliyetsizler kural olarak hukuka aykırı fiillerden sorumlu değillerdir.
İSTİSNALAR:
Kusursuz Sorumluluk Halleri: Kanunda belirtilen hallerde kusur aranmıyorsa hukuka aykırı fiilin ve zararın varlığı yeterli olduğundan tam ehliyetsiz verdiği zarardan sorumlu olur.
Hakkaniyet Sorumluluğu: Hukuka aykırı fiilden sorumlu tutulmamasına rağmen hakkaniyet durumunda verdiği zarardan sorumludur.
Ayırt Etme Gücünün Geçici Olarak Kaybında Sorumluluk: Ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kimse verdiği zarardan sorumlu olur aksini ispat edebilir.
Sebepsiz Zenginleşme: Sebepsiz zenginleşmede iradeye bağlı fiil aranmaz.Önemli olan geri verme borcundaki kişinin malvarlığında sebepsiz artmadır.Sebepsiz zenginleşmede kişi tam ehliyetsiz bile olsa geri verme borcu olur.
Tam Ehliyetsizlerin Temsili: Kural olarak tam ehliyetsizlerin tüm işlemlerini yasal temsilcisi yapsa da önemli bağış,vakıf kurma ve kefalet sözleşmesi yapması temsilciye de yasaktır.
Özel Olarak Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar: Mutlak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda yasal temsilcilik aranmaz.Nisbi kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda yasal temsilci aranır.
Sınırlı Ehliyetsizler: Sınırlı ehliyetsizler ayırt etme gücüne sahip küçük ya da kısıtlılardır.Karşılıksız kazanmalar ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar konusunda fiil ehliyetine sahiptirler.Temsilcileri işlem yapar.
Sınırlı ehliyetsiz yasal temsilcinin izniyle borçlandırıcı ve tasarruf işlemi yapar.
Yasal Temsilcinin Rızasının Açıklanması: Sınırlı ehliyetsiz vesayet altındaysa rızayı vasi gösterir ve vasi rızasına vesayet makamı da izin vermelidir.
– Velayet altında bulunan sınırlı ehliyetsizde velayet hakkına sahip ana ve baba göstermelidir.
- Yasal temsilci işleme başlamadan izin verir veya işlem yapıldıktan sonra onay verir.Ya da işleme işlem sırasında katılır.
- Yasal temsilci izni olmadan işlem yapılırsa ve onay vermezse işlem askıda hükümsüzlükten kesin hükümsüzlüğe dönüşür.Karşı tarafın iyiniyeti korunmaz.
– Ayırt etme gücü olan kısıtlılar yönünden iyiniyetin korunup korunmaması kısıtlama kararına bağlıdır.Kısıtlama kararı ilan edilmemişse üçüncü kişi iyiniyetli olduğunu ileri sürebilir fakat ilanıyla beraber artık iyiniyet ileri sürülemez.
– Sınırlı ehliyetsiz kişi ayırt etme gücüne sahip olduğundan hukuka aykırı fiillerinden sorumludur.
– Anne ve baba izniyle ev dışında yaşayan çocuk anne ve babanın meslek ve sanat için kendi malından verilen kısım üzerinde veya kendisinin kazanç yönetimi ve yararlanma hakkına yasal temsilcisi rızasına gerek yoktur.
– Sulh mahkemesinin meslek ya da sanatla yürütülmesi izin verilen vesayet altındaki kimse,tasarruf işlemini tek yapabilir ve tasarruftan sorumludur.
– Önemli bağışlama,vakıf kurma ve kefalet yasal temsilci rızası veya yasal temsilcisi bu işlemleri yapamaz.
