TMK. 2.Maddesinde Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni
korumaz.
Dürüstlük kuralı,kişilerin hukuki işlemlerinde ; dürüst,namuslu,örf ve adete uygun
(ahlaklı,dürüst,makul) şekilde davranmalıdır.
DÜRÜSTLÜK KURALININ UYGULAMA ALANI
Hakların kazanılması,borçların ifası hatta kanun hükümleri,sözleşmeler ve hukuki ilişkilerde
uygulanır.
1) Kanunun Yorumlanması
Kanun hükmünün anlamı açıklanırken,hükmün sözü ve özü dikkate alınacaktır.Dürüstlük
kuralını hükmün özünü araştırırken kullanacaktır.
2) Kanuna Karşı Hilenin Önlenmesi
Emredici hukuk kurallarına aykırı hukuki yaptırımı ya da hukuki fiili engellemek
için,hukuken geçerli başka bir fiil ya da işlemlerin aynı sonuca ulaşmasına kanuna karşı
hile denir. Hukuki anlamı omasa da kılıf uydurmak diyebiliriz.
3) Hukuki İşlemlerin Yorumlanması
Sözleşmenin içerdiği hükümlerde aykırılık varsa; tarafların gerçek iradelerin
belirlenmesinde de varsayımsal iradelerin belirlenmesinde de dürüstlük kuralı ve güven
teorisi uygulanır.
4) Sözleşmenin Kurulmasında
İrade beyanlarında güven teorisinde yorumlanmasında uygun beyanların olduğu tespit
edilirse sözleşme kurulduğu anlaşılır.
Sözleşme yapılırken hak ve malların zarara uğramasına karşı tedbirler almak,aldatıcı
davranışta bulunmamak gibi sorumluluklar getirir.
Sözleşme görüşmeleri sırasında dürüstlük kuralına aykırı davranışlarda bulunulması
sözleşmede aykırılık oluşturur.(culpa in contrahendo) . Bu durumda sözleşme iptal olabilir
ya da tazmini istenir
5) Sözleşmenin Boşluklarının Doldurulması
Hakim,varsa eğer yedek hukuk kuralını uygular yoksa örf ve adet hukukunu uygular.O da
yoksa hakimin kural yaratması gerekir.Kural yaratırken taraflar problemi sözleşme
kurulurken fark etseydi ahlaklı,dürüst ve makul şartlarda nasıl düzenleme yapılacağını göz
önünde tutar.
6)Borçların Doğumu
a) Sözleşme yapma zorunluluğu
b) Sözleşmede dürüst davranma zorunluluğu
c) Sözleşmeden asli edim yükümlülüğü dışında başka borçların doğması
7) Sözleşmede Değişiklik veya Sona Erdirilmesi
Borçlar hukukunun temel ilkelerinden birisi ahde vefadır ( pacta sunt servanda). Sözleşme
yaparken yükümlülük altına giren kişiler,hukuki olarak bu üstlendiklerini yerine getirmekten
kurtulamazlar.Sözleşmeye bağlılık kaldırılamaz.Bu durumda sözleşmeye uygun
davranmasını beklemek adalet ve hakkaniyete zarar verir.Bu sebeple de Borçlar
kanununun özel hükümlerinde sözleşmenin bitirilmesi ya da değiştirilmesinde dürüstlük
kuralı yer alır.
DÜRÜSTLÜK VE İYİNİYET FARKLARI
Dürüstlük kuralı hakkın kullanılmasında rol oynarken iyiniyet hakkın kazanılmasında rol
oynar.Dürüstlük kuralı objektiftir,iyiniyet subjektiftir.Dürüstlük kuralı her zaman uygulamada
olurken iyiniyet sonuç bağladığı durumlarda uygulanır.
