İKTİDARIN KURUMSALLAŞMASI : DEVLET
Devlet,kurumlar kurumudur.Geniş anlamda milli bir topluluk olup tarihi geçmişi ve belli birliğiyle kendileşir.Devlet,devlete bağlı olan ya da devletler üstü topluluklardan farklı olarak hukuk kuralları koyma ve kamu gücünü kullanma gücünü bulundurur.Dar anlamda devlet çeşitli zorlama aracı ile tek yönetim aygıtını ifade etmektedir.
DEVLETİN VARLIK KOŞULLARI : 1) Ülke 2) İnsan topluluğu 3) Egemenlik
Bu koşulları düşünerek devletin tanımını ´´belli bir arazide ve belli bir topluluk üzerinde teşkilatlı zorlama gücüne sahip kurum“ olarak yapabiliriz.
DEVLETİN NİTELİĞİ : Devletin temel niteliği başka topluluklara indirgenmeyecek bir örgüt olmasıdır.Devletin niteliğini ortaya koyan kriterlerden birincisi devletin hukuki kişiliği ikincisi ise devletin egemenliğidir.
- Devletin Hukuki Kişiliği: Devlet tüzel bir kişiliktir.Devletin hukuki kişiliğinin olmasının ilk sonucu devamlı olmasıdır.Hükümet geçicidir fakat devlet devamlıdır.İkinci sonucu devletin korunacak hak ve menfaatleri vardır.Bunla beraber görevleri de vardır.
- Devletin Egemenliği: Egemenlik anayasal açıdan devletin hayatını ve hukuk düzenini belirleyen en yüksek iradedir.İç egemenlik devletin sınırları içinde tüm sosyal ve siyasal gruplara karşı üstün olmasıdır.Dış egemenlik ise devletin başka bir devlete bağlı olmadığını,diğer devletlerle hukuki açıdan eşit olmasıdır.
Egemenlik hukuki,asli ve yüce iktidar olup koşulsuzdur.
Devletin egemenliğine bağlı hukuki faaliyetlerin tümü (yasama-yürütme-yargı) anayasa ile sınırlıdır.
DEVLET BİÇİMLERİ
1)
Merkezi Tek Yapılı Devlet: Hukuk birliği,yasa birliği ve yasama-yürüyütme-yargı birliği vardır. Merkezi Yönetim İlkesi: Tüm yetkiler ve sorumluluklar merkezde toplanmıştır.Yönetim işlerinin doğrudan yerine getirilmesi merkez tarafından görevlendirilen memur ya da kamu görevlileri aracılığıyla olur.
Merkezden yönetimde,otoriteliğinden dolayı kırtasiyeciliği arttırdığı ve yerel hizmetlerde halkın yönetime katılmasını engellediğine yönelik eleştiriler olmuştur.Bunu engellemek için yetki genişliği ilkesi uygulanmıştır.
Yetki genişliği-> Merkezden yönetimin taşradaki görevli memurlara sınırlı olarak karar alma ve uygulama yetkisi tanımasıdır.Memurların faaliyetleri hiyerarşik denetime bağlıdır ve sorumluluğu da merkeze aittir.
Yerinden Yönetim İlkesi: Ülkenin idari hizmetlerinin farklı yerlerdeki halkın seçtiği kimseler tarafından yürütülmesidir.(kamu tüzel kişileri)
Yersel —> 1982 m.127 (il özel yönetimi,belediye ve köy)
İşlevsel—> 1982 m.135 (kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları)
2)
Bölgesel Devlet: İspanya italya gibi.
Her bölgenin kendi yasama ve yürütme organı vardır fakat yargılama yoktur.Yargı birliği vardır. Temel sorun yetki paylaşımıdır.Anayasada bölge yetkileri ve merkezi devlet yetkileri ayrı düzenlenmiştir.
Yetki uyuşmazlığını anayasa mahkemesi çözümler.
İspanyada milliyetler kendi kültürlerini koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Bölgeler için önemli iki unsur: Cografi ekonomik unsur ve sosyopolitik unsur.
Kültürel milliyet;ırk,din,dil ve kültür gibi ortak özelliklerle birleşerek devlet olması ya da bağlı oldukları devlet içinde bu özellikleri koruyacak insan topluluğu oluşturmasıdır.Hukuki milliyet ise devletin anayasası ya da kanunu ile tanımlanan ve devletle birleştiren hukuki ve siyasi bağdır. Özerk topluluklar ve milliyetler arasında dayanışma ilkesi vardır.Gelirlerin merkezde birleşerek bölgelere dağıtılır burdaki amaç bölgeler arası eşitliktir.
Özerk bölgelerin yasaları parlemento tarafından askıya alınmaz veya ertelenemez.Bölgelerin özerklik statüleri cortes (yasama organı) tarafından değiştirilemez.
Devlet isterse sadece genel ilkeleri belirler ve tamamlayıcı kısımı bölgelere bırakılır.
Genel çıkarlar söz konusu olduğunda meclislerin oy çoğunluğu ile kabul edecekleri kanunlara ve özel toplulukların mevzuatlarına düzenleme yapılabilir.
Özerk topluluklar milli menfaatlere aykırı davranırsa senatonun uygun bulmasıyla devlet özerklere karşı önlem alabilir.
3) Karma Yapılı Devlet: Birden çok devletten oluşur.
A) Federal Devlet: Kendisini oluşturan federe devletlerin uluslararası yetkileri yoktur.Ancak kendi anayasası,yasama organı ve yargılama hakkı vardır.
Örn: ABD,Kanada,Rusya,Almanya
1)Federal Devletin Oluşması: Bütünleşme veya ayrılma ile olur.
Bütünleşme ile Oluşan Federalizm: Önceden yetkilerini serbestçe kullanan devletler çeşitli neden veya zorlamayla bu yetkilerin federal örgüte bırakmaktadır.Bu nedenler;askeri tehdit,geniş ekonomik pazar oluşumu,iç kargaşayı giderme,devletlerin sosyal düzen kurma isteğidir. Konfederasyon: Devletler topluluğudur.Üyelerin uluslararası egemenliklerini korur.Bazı konularda ve alanlarda tek çatı altında birleşir.Uluslararası hukukta konfederasyon bir devlet sayılmaz.Konfederasyon uluslararası andlaşmalarla kurulur.Önemli kararlar oy birliğiyle olur ve andlaşmalar değişebilir.
Ayrılma ile Oluşan Federalizm: Federal devletlerin bir bölümü bazı bölge ya da eyaletlerin daha önce yer aldıkları bir devlet içinden ayrılmaları ile oluşabilir.Örneğin SSBC,Belçika. 2) Federal Devletlerin Teşkilatlanması: Teşkşlatlanma anayasa ile olur.Federe devletlerin özerklikleri korunur.Federe devletlerin teşkilatlanması iki yolla olur:
Özerklik: Federe devletlerin kendilerine ait yetkileri vardır.Bu yetkiyi değiştirebildikleri anayasalarından alırlar.Federal anayasayla federe devletin yetkileri belirlenir.Bunun dışındaki yetkilerin federe devletler tarafından kullanılması esastır.
Katılma: Federal devletler daima federal devlet parlementosunda temsil edilirler.Bazen de yürütme organında temsil edilebilirler.
Federal Çift Meclis—> Federal devletlerde çift meclis zorunludur.Meclisin biri federe devletlerin nüfusları oranında temsilcilerden oluşurken ikincisi nüfusa gerek duyulmadan eşit derecede federe devlet temsilcisi vardır.Yasama yetkisi bakımından yetkiler ve antlaşmaların onaylanması aynıdır. Federal Yürütme: Federe devletlerin yürütme organına katılması temsil ve seçim düzeyinde olur.Devlet başkanı seçiminde federe devletler doğrudan ya da dolaylı katılırlar.
