CEZALANDIRILABİLİRLİĞİN DİĞER ŞARTLARI
Bir davranışın cezalandırılabilir olması için haksızlığın unsurlarının tamamlanması gerekmektedir. Kural olarak unsurları gerçekleşmiş bir haksızlığın cezalandırılabilmesi için başka bir unsurun gerçekleşmesi aranmaz.
Cezalandırma için aranan unsurlar
- Pozitif unsurlar (cezalandırılabilirlik için var olması gereken unsurlar) ve
- Negatif unsurlar (cezalandırılabilirlik için bulunmaması gereken unsurular) olmak üzere ikiye ayrılır.
Pozitif unsurlar objektif cezalandırılabilirlik şartı iken negatif unsurlar şahsi cezasızlık sebepleri olarak adlandırılmaktadır.
OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME ŞARTI
Bu şartlar suçun haksızlık unsurları dışında kalır ve failin cezalandırılabilmesi için gerekli olan şartlardır. Objektif şartlar gerçekleşmedikçe işlenen fiil haksızlık teşkil etse dahi fail cezalandırılamaz (teşebbüs de dahil).
Objektif cezalandırılabilme şartları maddi unsurlara ait olsa bile kastın kapsamına girmemektedir. Bu şu anlama gelir: şartlar suç işlenmesi sırasında veya daha sonradan meydana gelmesi durumunda fail şartları bilmiyorsa bile veya gerçekleşmesini öngöremiyor olsa bile cezalandırılabilecektir.
Objektif cezalandırılabilme şartları ikiye ayrılır: -gerçek ve görünüşte objektif cezalandırılabilme şartları.
- Gerçek objektif cezalandırılabilme şartları:
Cezalandırılabilirliği sınırlayan veya kusur ilkesiyle ilişkilendirilemeyen şartlar gerçek objektif cezalandırılabilme şartıdır. (Saç, 2017)
ÖR: TCK m.343’te yer alan yabancı devletlerle olan ilişkilerde suçların cezalandırılabilmesi için mütekabiliyetin varlığı aranır. İşte burada aranan mütekabiliyet şartı gerçek objektif cezalandırılabilirlik şartıdır.
- Görünüşte Objektif cezalandırılabilirlik şartları:
Cezayı gerekçelendiren veya haksızlığın cezalandırılabilirliği bakımından kurucu nitelik taşıyan şartlar ise gerçek olmayan objektif cezalandırılabilme şartı olarak ifade edilmektedir (Saç, 2017)
ÖR: TCK m.240’ta yer alan bir mal veya hizmet satımından kaçınma suçundan failin cezalandırılabilmesi bu yolla kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkması şartını arar. İşte bu şart görünüşte objektif cezalandırılabilirlik şartı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Objektif cezalandırılabilirlik şartları tipiklik içerisinde karşımıza çıkar.
ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEPLERİ
Suçun işlenmesi anında var olan ve failin cezalandırılmasına engel olan sebeplerdir. Şahsi cezasızlık sebepleri adından da anlaşılacağı üzere şahsa bağlıdır.
En çok karşımıza çıkan örneği milletvekillerinin yasama sorumsuzluğudur.
Anayasa m.83= Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
CEZAYI KALDIRAN ŞAHSİ SEBEPLER
Failin kendisine ilişkin sebeplerdir. Şahsi cezasızlık sebeplerinden en önemli farkı suç işlendikten sonra ortaya çıkmasıdır. Bu sebepler kişiye hiç ceza verilmemesini veya daha az ceza verilmesini sağlayan sebeplerdir. Şahsa bağlı olduğu için sadece ilgili oldukları kişi bakımından sonuç doğururlar.
En çok karşımıza çıkan şekli etkin pişmanlık düzenlemeleridir.
Etkin pişmanlık düzenlemeleri
Ortaya çıkma aşaması bakımından önem arz ederler. Her aşamada cezaya olan etkisi bakımından farklılık göstermektedir. Etkin pişmanlık halleri her suç tipinde ayrıca gösterilir.
Cezayı kaldıran sebepler ve şahsi cezasızlık sebepleri şahısla ilgili oldukları için yani sadece ilgili oldukları kişi bakımından önem arz ettikleri için iştirak halinde işlenen suçlarda diğer suç ortaklarının yararlanması mümkün değildir
Etkin pişmanlık düzenlemeleri
- Soruşturma aşamasında
- Kovuşturma aşamasında
- İnfaz aşamasında
Ortaya çıkabilmektedir
TCK Madde 40- (1): Suça iştirak için kasten ve hukuka aykırı işlenmiş bir fiilin varlığı yeterlidir. Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır.
