CEZA HUKUKU NEDİR?
Cezalandırma yetkisi sadece devlete aittir. Bu yetkinin objektif sınırları vardır. Ceza hukuku genel kamu hukukunun bir dalıdır.
Maddi Ceza Hukuku (dar anlamda): Suçları ve yaptırımları gösterir. Maddi ceza hukuku denilince akla genel hüküm özel hüküm ayrımı gelir.
Genel hüküm: Tüm suçlar için geçerlidirler. TCK 1-75 arasıdır.
Özel Hüküm: Temel ve yan ceza kanunlarındaki suç tiplerine özeldir. Bu suç tipleri tek tek incelenir. TCK 75ten sonrasıdır.
Şekli Ceza Hukuku (geniş anlamda): Suçların ortaya çıkarılması ve faillerin yargılanması (ceza muhakemesi hukuku) ve yaptırımların uygulanması (ceza infaz hukuku) ile ilgili konular ile ilgilenir.
Ceza Hukukunun Görevi
TCK 1’de ceza hukukunun amacı söylenmiştir.
Ceza Kanununun amacı
Madde 1- (1) Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.
Ceza hukukunun amacı, hukuki değerleri korumak ve kişi hak ve özgürlüklerinin güvence altına alındığı barış ortamının sağlanmasıdır.
Ceza hukuku kişi hak ve özgürlüklerine müdahalede bulunduğu için son çare olarak kullanılmalıdır. Son çare olması durumuna Ultima Ratio İlkesi denir. Bu ilke gereği diğer kanunlardaki yaptırımlar yeterli olmadığında ceza hukuku devreye girer.
Ceza Hukuku Yaptırımlarının Diğer Yaptırımlarla İlişkisi Disiplin Yaptırımları
İdari düzene aykırı biçimde kamu düzenini bozan kişilere uygulanan yaptırımlardır.
Ceza hukuku yaptırımlarından farklı olarak mahkeme kararıyla değil idari işlem sonucu meydana gelirler.
İdari düzeni tesis etmek amaçtır.
Ceza Muhakemesi Düzenini Koruyucu Disiplin Yaptırımları
Ceza muhakemesi düzenini korumak amacıyla uygulanırlar.
Kabahat Karşılığı Uygulanan İdari Yaptırımlar Kabahatler ve suçlar arasında meydana getirdikleri haksızlıklar bakımından nicelik farkları vardır. Kabahatler KK 2. maddesinde “karşılığında idari yaptırım öngörülen haksızlıklar” şeklinde geçmektedir. Kabahatler karşılığında da ceza kanunların yaptırımları değil idari yaptırımlar uygulanır.
Özel Hukuk Sorumluluğundan Kaynaklanan Yaptırım
Haksız fiil ve tehlike sorumluluğunu gerektiren her fiilin suç olması gerekmez.
Ceza Teorileri
Adaletçi Teori
Cezanın ölçütü kusur olarak belirlenmiştir. Temel amaç suç işleyen kişinin kefaret ödemesidir. Bu nedenle hiçbir sosyal fayda söz konusu olmasa bile kişi bir suç işlemişse cezasını çekmelidir.
Cezanın salt amaç olması eleştirilen yönüdür.
Genel Önleme Teorisi
Suç işleyen kişiye ceza vererek topluma mesaj verilmesi temel amaçtır.
Negatif genel önleme ile suçluya ceza verilerek toplumun geri kalanı korkutulur ve caydırılır. Pozitif genel önlemede ise suçların hızlı bir biçimde aydınlatılması, adil yargılanma süreci ve cezaların etkin infazı söz konusudur.
Negatif genel önleme ile işlenecek suçların önüne geçilmesi amaçlanırken pozitif genel önleme ile ise hukuka güven pekişir.
Bu teorinin eleştirilen yönü ise suçlunun bir araç olarak görülmesidir. Bu durum insan onuruna aykırıdır. İnsan bir amaçtır ve araç olarak kullanılmamalıdır.
Özel Önleme Teorisi
Temel amaç failin ıslah edilmesi ve topluma kazandırılmasıdır. Fail ıslah olana kadar cezası devam edeceği için topluma da bir zarar vermesi söz konusu olmaz. Cezanın caydırıcılığı ile failin tekrar suç işlemesinin önüne geçilir.
Ceza için net bir ölçünün söz konusu olmaması ve devletin zorla kişiyi terbiye etmesi insan onuruna aykırı olarak görüldüğü için eleştirilmiştir.
Uzlaştırıcı Teori
Adaletçi teorinin kusur ilkesinden yararlanılarak adil bir yargılama sürecinin sonucunda hükmedilen ceza yaptırımı hem kişinin topluma kazandırılmasını sağlamalı hem de toplumda hukuka duyulan güveni pekiştirecek şekilde olmalıdır.
Türk Ceza Hukukuna Yansımaları
Kusur ilkesi TCK 61/1’de “Failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığına göre belirlenir” şeklinde yer almaktadır.
Özel önleme TCK 62/2’de takdiri indirim nedenleri şeklinde yer almaktadır.
Genel önleme ve özel önleme, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.3 ve m.73’te yer almaktadır.
Madde 3- (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır.
Madde 73- (1) Hükümlünün geçmişi, suçluluk nedenleri, suç sicili, fizik yeteneği ve ruhsal yapısı, kişisel doğası, arz edebileceği tehlike hâlleri, hapis cezasının süresi, salıverildikten sonraki beklentisi dikkate alınarak, toplumun hukuka uygun hareket eden ve üretken bir üyesi olarak yaşamını sürdürmesini sağlayacak ve bireysel ihtiyaçlarına uygun bir biçimde iyileştirme programları uygulanır. Bu programların hazırlanması ve uygulanması amacıyla ceza infaz kurumlarında eğitim ve psiko-sosyal hizmet servisleri oluşturulur.
(2) Hükümlü, amaca uygun iyileştirme gereklerinin gerçekleştirilebileceği kurumlara veya bölümlere yerleştirilir.
