BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
Tarihi:
-Birleşmiş Milletler’in öncülü niteliğindeki teşkilat; Milletler Cemiyeti’dir.
-Milletler Cemiyeti teşkilatının kurulması fikri Wilson İlkeleri’nden çıkmıştır.
-Milletler Cemiyeti’nin daimi üyeleri: İngiltere, Fransa, Japonya, İtalya. (ABD fikir babası olmasına rağmen daimi üye olmamıştır.)
-BM teşkilatının temelleri 2. Dünya Savaşı’nda atılmıştır.
-BM örgütünün kuruluşunda önemli adımlar:
>14 Ağustos 1941 ATLANTİK ŞARTI: ABD – İngiltere
>1 Ocak 1942 BM BİLDİRİSİ: Mihver Devletlere karşı savaşan 26 devletin temsilcisi bir araya geliyor.
*Birleşmiş Milletler ifadesi ilk kez burada kullanılıyor.
*İmzacı devletler Atlantik Şartı’nın ilkelerini kabul ediyor.
*Düşmana karşı işbirliği
>30 Ekim 1943 KOLEKTİF GÜVENLİĞE DAİR MOSKOVA BİLDİRİSİ: ABD, İngiltere, SSCB, Çin’in Dışişleri Bakanları bir araya geliyor.
*Büyük-küçük tüm devletlerin yer alacağı uluslararası bir örgütün kurulması gerektiğini bildiriyorlar.
>21 Ağustos-7 Ekim 1944 DUMBERTON OAKS GÖRÜŞMELERİ: Asıl Görüşmeler de denir.
*1. Aşama: ABD, İngiltere, SSCB
*2. Aşama: ABD, İngiltere, Çin
(SSCB ve Çin bir araya gelmek istemiyorlar.)
*Oturumlar BM’nin yapısı ile ilgili yapılıyor. Ortak karara varılamayan konular için:
>4-11 Şubat 1945 YALTA KONFERANSI: ABD-İngiltere-SSCB
*Güvenlik Konseyi’nin oy verme usulü hakkında bir anlaşmaya varılıyor. (Bu konu bugün bile tartışılan bir konudur.)
>25 Nisan 1945 SAN FRANSISCO KONFERANSI:
*1 Mart 1945’e kadar Almanya ve Japonya’ya karşı savaş ilan etmiş ve BM Bildirisi’ni imzalamış devletler konferansa davetli oluyor.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ŞARTI
>26 Haziran 1945’te BM Şartı imzalanıyor, 24 Ekim 1945’te yürürlüğe giriyor.
SSCB, kendisinin parçası olan tüm sovyetlerin BM’de temsil edilmesini istiyor. Yalta Konferansı’nda Beyaz Rusya ve Ukrayna için bu kabul ediliyor.
Polonya da konferansa davet ediliyor ancak kendi iç karışıklıkları sebebiyle katılamıyor. Yine de kurucular arasında yer almıştır.
-BM’nin 51 asli kurucu üyesi vardır.
-BM Şartı’na göre (md 1) BM’nin amaçları:
*Uluslararası barış ve güvenliği korumak
*Halkların hak eşitliği ilkesine ve kendilerini yönetme haklarına dayalı olarak dostça ilişkiler geliştirmek
*Ekonomik, sosyal, kültürel ve insani nitelikteki uluslararası sorunları çözmede ve ırk, cinsiyet, dil ya da din ayrımı gözetmeden herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygının geliştirilip güçlendirilmesinde uluslararası işbirliğini gerçekleştirmek
*Bu amaçlar için ulusların eylemlerini uyumlaştırmak
-BM Şartı’na göre (md 2) BM’nin İlkeleri (Prensipleri):
*Devletlerin egemen eşitliği
*Yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi
*Uyuşmazlıkların çözülmesinde barışçıl yöntemlerin kullanılması
*İlişkilerde bir başka devletin toprak bütünlüğüne veya siyasal bağımsızlığına karşı ya da BM’nin amaçlarıyla bağdaşmayacak şekilde kuvvete başvurmama.
*BM’ye faaliyetlerinde destek verme ve BM aleyhinde tedbir alan ülkelere destek vermeme
*BM üyesi olmayan devletlerin de bu ilkelere uymasını sağlama
*Devletlerin kendi iç yetki alanına giren konulara müdahale etmeme
BM ÜYELİĞİ
-Asli üyelik: San Fransisco’daki BM konferansına katılmak + 1 Ocak 1942 tarihli BM Bildirisini imzalamak + BM 110. madde gereğince onay ile olur.
-BM Antlaşması’nın 4. maddesine göre; Antlaşmanın getirdiği yükümlülükleri kabul eden ve bunları yerine getirmede yetenekli ve istekli olduklarına örgütçe hükmedilen barışçıl devletler, Güvenlik Konseyi’nin olumlu tavsiyesi + Genel Kurul kararı ile BM’e sonradan üye olabilir.
*Birleşmiş Milletler için sınıflandırma yapılırsa; üye alımı bakımından kapalı teşkilat, işlevlerine göre ise genel bir teşkilattır.
-Bugün BM’ye 193 ülke üyedir. (Bu sebeple bazı kaynaklar açık teşkilat kabul ediyor ancak üye alım koşullarından dolayı kapalı kabul ediyoruz.)
BM YAPISI
-Teşkilatın asli organları; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Sekreterlik, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı’dır.
-Bu ana organlar BM Şartı’nda açıkça yer aldıklarından kapatılmaları için Şart’ın değiştirilmesi gerekir.
1.GENEL KURUL:
-BM üyesi tüm devletlerin temsil edildiği organdır.
-Her üye devlet Genel Kurul’da bir oy hakkına sahiptir.
-Genel Kurul, antlaşma kapsamında bulunan veya BM organlarının yetki alanına giren tüm konuları görüşme ve tavsiyede bulunma yetkisine sahiptir. (12. Madde bunun istisnasını oluşturur.)
-12. Maddeye göre; Güvenlik Konseyi’nde görüşülmekte olan bir konuyla ilgili Genel Kurul tavsiyede bulunamaz.
-Genel Kurul, BM organlarının bazılarına üye seçebilir.
-Bir devletin BM’ye üye olup olmayacağına karar verir.
2.GÜVENLİK KONSEYİ:
-15 üyeden oluşur.
-Daimi üyeleri: Çin Cumhuriyeti, Fransa, SSCB, Büyük Britanya, Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, ABD
(1991’den sonra SSCB’nin yerini Rusya Federasyonu almıştır.)
-Diğer üyeleri Genel Kurul 2 yıllık görev süresi için seçer.
Oylama Usulü:
-Usule ilişkin konularda Güvenlik Konseyi’nin herhangi 9 üyesinin olumlu oyu ile karar alınır.
-Diğer sorunlarda (esasa ilişkin konularda) daimi üyelerin oyları dahil olmak üzere 9 üyenin olumlu oyu ile karar alınır.
Daimi üyelerin oyları ile ilgili bir tartışma söz konusudur. Uygulamada, daimi üyelerden biri toplantıya katılmadıysa ya da çekimser oy verdiyse karar alınabiliyor; yani daimi üyelerden biri açık bir şekilde ret oyu vermeli ki karar alınamasın.
Görev ve Yetkileri:
-BM Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliğin korunması konusunda başlıca sorumlu organdır.
BM Şartı’nın VI. Bölümüne göre; uzaması halinde uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehlikeye düşürebilecek nitelikte bir uyuşmazlık durumunda Güvenlik Konseyi tavsiye niteliğinde kararlar alabilir.
BM Şartı’nın VII. Bölümüne göre; barışa karşı tehdit, barışın bozulması, saldırı durumlarından birinin tespiti halinde Güvenlik Konseyi, bütün devletleri bağlayıcı nitelikte kararlar(zorlayıcı tedbirler, geçici tedbirler) alabilir.
Zorlayıcı Tedbirler:
>Madde 41: Silâhlı kuvvet kullanımını gerektirmeyen zorlayıcı önlemler: Ekonomik ilişkilerin ve demiryolu, deniz, hava, posta, telgraf, radyo ve diğer iletişim ve ulaştırma araçlarının tümüyle ya da bir bölümüyle kesintiye uğratılmasını, diplomatik ilişkilerin kesilmesi vs.
>Madde 42: Silâhlı kuvvet kullanımını gerektiren zorlayıcı önlemler
3.SEKRETERLİK:
-Uluslararası personelden oluşur, BM’nin günlük idari işlerini yürütür.
-Genel Sekreter’i Genel Kurul, Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi ile 5 yıllığına atar.
-Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey’in kendisine verdiği görevleri yerine getirir.
4.EKONOMİK VE SOSYAL KONSEY:
-Genel Kurul’ca seçilen 54 BM üyesi ülke temsilcilerinden oluşur. Seçilen her ülkenin bir temsilcisi bulunur ve her üyenin bir oyu vardır.
-Kararlar, hazır bulunan ve oy veren üyelerin oy çokluğu ile alınır.
5.ULUSLARARASI ADALET DİVANI:
-Bağımsız ve tarafsız hareket etmek üzere kurulmuş uluslararası bir yargı kuruluşudur.
-BM’nin ana organlarından biri olmasına karşın BM’nin herhangi bir organının otoritesi altında değildir.
-15 yargıçtan oluşur.
-Yargıçlar 9 yıllığına seçilir.
-Yargı yetkisi zorunlu değildir. Yani Divan’ın önüne gelen uyuşmazlığı çözmesi, davaya bakabilmesi için taraf devletlerin her birinin Divan’ın yargı yetkisini kabulü gerekir.
6. VESAYET KONSEYİ
-Günümüzde işlevini yitirmiştir.
