- Anayasanın 98. maddesinin 1. Fıkrasına göre,
- “Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yolları ile bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.”
- Yazılı soru, genel görüşme ve meclis araştırması bilgi edinme amaçlı iken meclis soruşturması ise Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğunu gerektiren denetim yoludur.
YAZILI SORU
- Anayasanın 98. maddesinin 5. Fıkrasına göre,
- “Yazılı soru, yazılı olarak en geç On beş gün içinde cevaplamak üzere, milletvekilinin
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.”
- Yazılı soru, önerge ile verilir. Sadece bir milletvekili tarafından imzalanır ve Meclis Başkanlığı’na verilir.
- Yazılı sorular, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar tarafından gönderildiği tarihten itibaren en geç On beş gün içinde cevaplandırılır. Tatil ve ara vermede 15 günlük süre tatil ve ara vermeden sonra başlar.
- Milletvekilleri; meclis başkanı, başkanlık divanı, divan üyeleri ve danışma kurulunun Türkiye Büyük Millet Meclisi faaliyetleri ve görevleri hakkında da yazılı soru sorabilir.
- Yazılı soruların cevaplandırılmamasının nir yaptırımı yoktur. Ancak milletvekilleri bu durumu kullanarak kamuoyu oluşturabilirler.
GENEL GÖRÜŞME
- Anayasanın 98. maddesinin 3. Fıkrasına göre,
- “Genel görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda görüşülmesidir.”
- Genel görüşme açılması, siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından Meclis Başkanlığı’ndan bir önerge ile istenir.
- Genel Kurul, görüşmenin açılıp açılmamasına basit çoğunlukla ve işaret oylaması ile karar verir.
- Genel görüşmenin başlayacağı gün, görüşmenin açılmasına karar verilmesinden itibaren 48 saatten önce ve 7 tam günden sonra olamaz.
- Genel görüşme sonrası herhangi bir oylama yapılmaz.
MECLİS ARAŞTIRMASI
- Anayasanın 98. maddesinin ikinci fıkrasına göre,
- “Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek amacıyla yapılan İncelemeden ibarettir.”
- Siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekilinin önergesi ile istenir. Genel Kurul, açılıp açılmayacağına basit çoğunluk ve işaret oylaması ile karar verir. 8Açılırsa Meclis Araştırma Komisyonu kurulur.
- Görüşmelerin sonunda herhangi bir oylama yapılmaz.
MECLİS SORUŞTURMASI
- Anayasanın 98. maddesinin 4. fıkrasına göre, • “Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlar hakkında 106.
maddenin beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.” • Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında, görevleri gereği işlemiş oldukları suçları dolayısıyla yürütülen yarı yargısal bir denetim usulüdür. Komisyonun yürüttüğü soruşturma, sonuçlandırma olarak yargısal nitelikte olmakla beraber komisyonun oluşumu yargısal nitelikte değildir.
- Meclis soruşturması yöntemi ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yargılanması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden izin alınması kabul edilmiştir.
- Cumhurbaşkanı hem görev hem de kişisel suçlarından dolayı Yüce Divan’da yargılanırken Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, sadece görev suçları ile Yüce Divan’a sevk edilir. Kişisel suçlarda milletvekilliği dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanırlar.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleri ile alakalı suçlarla yargılanırken hem görevdeyken hem de görevden sonra Yüce Divan’a sevk edilebilirler. Meclis soruşturma usulüne tabi olurlar.
- Meclis soruşturması açılmasını isteme yetkisi, milletvekillerine tanınmıştır. Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile alakalı işledikleri suçlar için meclis soruşturması açılabilir.
- Meclis soruşturması; cezai sorumluluğu gerektirecek fiillerin görev sırasında işlediğini, hangi suçlardan oluştuğunu ve gerekçelerini içeren bir önerge ile istenir.
- Soruşturmanın açılmasına karar verilmesi halinde, siyasi partilerin oranlı temsili ile 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır.
- Soruşturma komisyonu, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Komisyonun çalışmaları gizlidir.
- Komisyon, raporu 2 ay içerisinde tamamlayıp Meclis Başkanlığı’na sunar. 2 ay içinde rapor hazırlanamazsa, 1 aylık yeni ve kesin süre verilir.
- Komisyon, kamu ve özel kuruluşlardan bilgi ve belge isteyebilir; bunlara el koyabilir; Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, tanıkları, bilirkişileri dinleyebilir; naip ve istinabe yolu ile adli mercilerden yardım isteyebilir.
- Cumhurbaşkanı yardımcılarının veya bakanların savunmaları alınır. Gerektiğinde alt komisyonlar kurularak Ankara dışında da çalışmalar yapılabilir.
- Komisyon raporu, başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde basılarak soruşturma açılması istenen ilgiliye ve milletvekillerine dağıtılır. Üyelere dağıtımından itibaren 10 gün içinde görüşülür.
- Siyasi parti guruplarında meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapılamaz, karar alınamaz.
- Görüşme tamamlandıktan sonra Genel Kurul’da gizli oylama ile karara bağlar.
- Yüce Divan’a sevk kararı, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile alınır. Yüce Divan’a sevk kararı alınırsa, dosya en geç 7 günde Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’na gönderilir.
- Yüce Divan yargılaması, 3 ay içinde tamamlanır. 3 ay içinde tamamlanmazsa, bir defaya mahsus 3 aylık ek süre daha verilir ve sonuçlanması istenir.
- Yüce Divan’da seçilmeye engel suçlardan mahkum olan Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanın görevi sona erer.
- Yüce Divan’a sevk ile doğrudan görev sona ermez..
Anayasa Hukuku Notları -24
