borçlar

AYNİ AKİTLER


Ayni akitlerde tarafların karşılıklı irade uyumları yeterli değildir, eşyanın teslimi gereklidir.
Consensus + res kuralı geçerlidir. Ödünç, ariyet, veda ve rehin olmak üzere dört tür ayni akit vardır.
Bunların yanına isimsiz akitler de eklenebilir.
1)TÜKETİM ÖDÜNCÜ (KARZ,MUTUUM)
Mutuum misli bir malın daha sonra aynı cinsten aynı türden geri almak kaydıyla bir başkasına
nakledilmesiyle yapılan akittir. Mülkiyet karşı tarafa geçirilir. Güven temeline dayanır. En eski ayni
akittir. Roma’da yalnızca muttuum tam anlamıyla ayni akit şekline sahiptir. Ödüncün konusunu misli
mallar oluşturduğu için nevi borcu doğar. Ödünç verenin malın maliki olması ve devir ehliyetine sahip
olması gerekir. Ancak zamanla misli mal olma veya malik olma koşulları değişmiştir. Başlarda teslimin
dokunarak yapılması zorunluyken bunun imkansız olduğu durumlar arttıkça dokunmuş gibi sayılacak
çeşitli teslim yöntemleri ortaya çıkmıştır. Temsili teslim, uzun elden teslim, kısa elden teslim, hükmen
teslim bunlara örnek verilebilir. Iustiniaus döneminde hükmen teslim geniş ölçüde uygulanmaktadır.
Impubes vasinin izni olmadan ödünç para kabul ederse ödünçten dolayı borç altına girmez, sebepsiz
zenginleşmeden dolayı borç altına girer. Impubes vasinin izni olmadan ödünç verirse verilen malın
mülkiyeti ödünç alana geçmeyeceğinden mutuum meydana gelmez yalnızca zilyetlik geçer.
Mutuum dostluk ve güven temeline dayandığından ücretsiz bir akit olup faiz söz konusu olmasa da
belli durumlarda faizli ödünçler de verilmiştir. Faizli ödünçler çok kullanılan bir sistem değildir. Faiz
ödenmesi kararlaştırılırsa bunun için stipulatiodan doğan ayrı bir akit yapılması gerekir. Bu durumda
iki ayrı dava durumu söz konusu olacağından zamanla faizle asıl borç birleştirilerek tek bir stipulatio
yapılıp bu durum kolaylaştırılmıştır.
MS 1. YY’da çıkarılan bir senatosu kararına göre aile evlatlarına ödünç para verilmesi yasaklanmıştır.
Bu karar Macedo isimli bir aile evladının borçlarını ödeyebilmek için babasını öldürmesinden dolayı
senatus consultum macedonianum olarak anılmıştır. Aile evlatları kendilerine yapılan bağışı kabul
edebilir ancak ödünç alamazdı. Ancak bu ödünç yasağı para için geçerliydi.
Mutuum tek taraflı bir akittir. Tek bir borç vardır. Bu bakımdan stipulatioya benzer. Mutuumun
davası actio certa’dır. Ödünç konusu para ise actio certae creditae pecuniae açılırken misli bir eşyaysa
condictio certae rei açılır.
Tüketim ödüncü için TBK .386-392 incelenebilir

İÜHF ROMA

TBK

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir