AVRUPA BİRLİĞİNİN ORGANLARI VE YETKİLERİ
1. Avrupa Parlamentosu
-1952 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nda demokratik yönden kontrol yapmak amacıyla ‘Ortak Meclis’ adıyla kurulmuş.
-30 Mart 1962’de Avrupa Parlamentosu ismini almıştır.
-Parlamento, Avrupa Komisyonunun üyelerinin atamalarını da yapar. Üçte iki oy çokluğuyla Komisyonu görevden de alabilir.
-Parlamento ve Avrupa Konseyi bütçe konusundaki yetkileri paylaşır.
-Üye ülkelerin Parlamentodaki sandalye sayıları, nüfus yoğunluklarıyla orantılıdır.
-Avrupa Parlamentosunun yetkileri şunlardır:
*Avrupa topluluklarının yasama görevini yerine getirmesinde yardımcı olmak ve bu göreve katılmak
*Bütçeyi görüşmek ve kabul etmek
*Komisyon ve Konsey’in denetimini yapmak
2. Avrupa Konseyi (European Council)
-Başta ‘Zirve’ ismiyle fiili olarak doğmuş, sonradan Lizbon Andlaşması ile AB ana organı haline gelmiştir.
-Avrupa Birliği’nin en üst yetkili siyasi kurumudur.
-AB’nin Avrupa Konseyi (European Council) ile ayrı bir hukuki kişilik olan Avrupa Konseyi’ni (Council of Europe) karıştırmamak gerekir.
-2020’ye kadar 30 üyesi vardı. İngiltere’nin ayrılmasıyla bu sayı 29’a düştü.
3. AB Bakanlar Konseyi (The Council of the European Union)
-Konseyin görevi (Avrupa Parlamentosu ile birlikte) AB’nin yasama ve karar alma işlemlerini gerçekleştirmektir.
-Komisyonu denetler ancak görevden alamaz.
-Konsey, AB adına üçüncü ülkelerle ve uluslararası kuruluşlarla anlaşma imzalar.
-Konsey; Sürekli Temsilcilikler Komitesi (COREPER) ve Genel Sekreterlikten yardım alır.
-Konsey, üye ülkelerin ekonomik politikalarının koordinasyonunu sağlar.
-Konseyde kararlar; basit çoğunluk, nitelikli çoğunluk ya da oybirliği ile alınır.
4. AB Komisyonu
-AB politikalarını tasarlar ve koordine eder.
-Üyeler görevdeyken kendi ulusal kişiliklerinden tamamen bağımsız davranır ve sadece AB’nin çıkarlarını gözetir.
-Birliğin yürütme organıdır.
-Mevzuat önerileri hazırlayıp Konsey ve Parlamentoya sunar.
-Görevi, AB organlarının aldıkları kararları uygulamaktır.
-AB bütçesini de uygular.
-AB dış temsilciliğini sağlar.
-Görev süresi 5 yıldır.
-Üye devletlerden biri andlaşma ihlali yaptığında soruşturma başlatabilir, gerekli görürse AB Adalet Divanına götürür.
-Yasama sürecini başlatma yetkisine sahip olan tek organdır.
-Avrupa Parlamentosu’na karşı sorumludur, AP tarafından gensoru verilmek suretiyle düşürülebilir.
-Komisyonun merkezi Brüksel’dedir.
5. Avrupa Birliği Adalet Divanı (Court of Justice of the E.U)
-Avrupa Birliğinin en yüksek yargı organıdır.
-Her üye devletten bir yargıç bulunur. (2020’ye kadar 28’di, İngiltere’nin ayrılmasıyla 27’ye düştü.)
-Yargıçlara yardımcı olacak 11 savcı bulunur.
-Yargıç ve savcılar 6 sene için atanır.
-Amacı; AB hukukunun, AB içinde her yerde aynı yorumlanmasını ve uygulamasını sağlamaktır.
-Merkezi Lüksemburg’dadır.
-Adalet Divanının iki temel işlevi;
- Avrupa kurumlarının ve hükümetlerinin faaliyetlerinin anlaşmalar ile uyumunu denetlemek,
- AB hukukundaki hükümlerin yorumlanması veya geçerliliği hakkında karar vermek.
-Divan, temyiz edilemez ve bağlayıcıdır.
-AB’de meydana gelen hukuki anlaşmazlıkları hukuka ve adalete uygun olarak çözümler.
-Divan dört alanda sorumluluk taşır;
- Temel Görüşler: AB üyesi her ülke AB hukukuna uymak zorundadır. Aynı hukukun uygulanışında farklı yorumlar ortaya çıkabilir. Bunu önlemek amacıyla ‘temel kurallar süreci’ vardır. Bir ulusal mahkeme bir AB mevzuatı ile ilgili şüpheye düştüğünde AD’dan görüş ister. AD’nın görüşleri temel görüş sürecine alınır. Böylece aynı mevzuatın farklı uygulamalarından kaçınılır.
- Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi: Komisyon veya bir üye ülke, başka bir üye ülke yükümlülüklerini yerine getirmiyorsa yerine getirmesini isteyebilir. Divan iddiaları dikkate alır ve bir karar verir. Eğer itham edilen ülke haksızsa yükümlülüklerini yerine getirmesini ister.
- AB Mevzuatının İptal Edilmesi: Konsey, Komisyon, bir üye ülke veya bazı durumlarda Avrupa Parlamentosu AB hukukundaki bir mevzuatın yasal olmadığını düşünürse bunu Divan’a taşır. Eğer o mevzuat bir kişiyi olumsuz yönde etkiliyorsa o kişi de Divan’a gidebilir. Eğer Divan, söz konusu mevzuatın usulüne uygun olarak yürürlüğe girmediğine veya temel anlaşmalara aykırı olduğu görüşüne varırsa mevzuatı iptal eder.
4. Yanlış Uygulamanın Tescili: Avrupa Parlamentosu’na, Konsey’e ve Komisyon’a üye ülkeler, diğer topluluklar, kişiler ve şirketler AB hukukunu çiğnediğinde Divan bunu resmi olarak belirtir ve kayıtlara geçirir.
-Avrupa Birliği Adalet Divanı üçlü bir yapıdan oluşur:
Adalet Divanı, Genel Mahkeme, Uzmanlık Mahkemeleri.
Adalet Divanı:
Her üye devletten bir yargıç bulunur.
Yargıç ve savcılar üye ülkelerin ortak kararıyla atanır.
Adalet divanının görev alanına giren başlıca davalar:
*Üye devletlerin diğer üye devletlere açtığı davalar
*Komisyonun üye devletlere açtığı davalar
*Topluluk kurumları aleyhine açılan davalar
Divan’da yargılama usulü iki aşamalıdır: soruşturma ve sözlü aşama
İlk aşamada iddialar ve iddiaların kaynakları incelenir.
İkinci aşamada taraflar ya bizzat ya da avukatları aracılığıyla temsil edilirler.
Daha sonra yargıçlar karar alır ve kararı açık bir celse ile açıklarlar.
Adalet Divanının kararlarının temyizi mümkün değildir.
Divan kararlarının AİHM kararlarından farkı gücüdür.
Divan’ın verdiği hükümler son mahkeme kararıdır. Her yurttaş ve her üye devlet uymak zorundadır.
Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi: Genel Mahkeme
Bu mahkeme tarafından incelenen davalar; şirket ve kuruluşlarla ilgili olarak fiyat belirlemesi, kartel anlaşmazlıkları, rekabet, kar paylaşımı vb.
Mahkemede her üye devletten bir yargıç bulunur.
Mahkemenin üyeleri kendi aralarından bir başkan seçer.
AB İdare Mahkemesi: AB Kamı Hizmetleri Uzmanlık Mahkemesi
AB’nin yargı kurumlarının en yenisidir.
7 yargıç, 6 yıl için Konsey tarafından atanır.
AB ile çalışanları arasındaki ihtilaflara çözüm bulmakla görevlidir.
6. Ombudsman
-Ombudsmanı Avrupa Parlamentosu kendi görev süresi için (5 yıl) atar. Aynı kişinin tekrar atanması mümkündür.
-Ombudsmana başvurmak AB vatandaşlarının haklarındandır.
-Ombudsmana AB’deki bir devlette bulunan her gerçek ve tüzel kişi başvurabilir.
-Avrupa Parlamentosu, ombudsmanı görevden alabilir.
-Ombudsman, Parlamentonun seçtiği, halkın şikayetlerini dinleyip çözümlere ulaştıran kimsedir.
-AB Adalet Divanında görevli yargıçlarla aynı haklara sahiptir.
-Avrupa Birliği kurum ve organlarında yönetim kaynaklı aksaklıkları araştırır ve raporlar.
-Bağımsız ve tarafsız çalışmakla yükümlüdür
-AB’de ikamet eden kişi, kuruluş ve şirketlerin haklarını, herhangi kötü yönetim durumunda korumakla görevlidir.
Şikayet edilen kurum ombudsmana 3 ay içinde bilgi vermelidir.
-Ombudsmanın soruşturma açması için şikayet olmak zorunda değildir, kendiliğinden de açabilir.
-Soruşturmanın raporunu Parlamentoya sunar.
7. Sayıştay
-Üyeleri Avrupa Parlamentosuna danışıldıktan sonra Konsey tarafından 6 yıl için atanır.
-Her ülkeden bir üye olur.
-Üyeler kendi aralarından bir kişiyi 3 yıl için başkan seçer.
-Sayıştay, AB’nin hesaplarını denetlemekle görevlidir.
8. Avrupa Merkez Bankası
-18 ülkenin para politikasını yönetir.
-IMF, Avrupa Merkez Bankasına (AMB) gözlemci statüsü (observer status) vermiştir.
-Tüzel kişiliği olan bağımsız bir AB kurumudur.
-Bankanın başkanına, sistemin bağımsızlığını garantilemek amacına dayanarak tekrar yenilenmeyen 8 senelik hizmet süresi verilmiştir.
-Bankanın karar alma organları üç tanedir:
Yönetim Konseyi, Yürütme Kurulu ve Genel Kurul.
Yönetim Konseyi’nde AB’ne üye 28 ülkenin MB Başkanları ve Başkan yardımcıları bulunur. Bankanın yönetim organı görevini üstlenir. AB’nin para politikasını belirler.
Yürütme Kurulu’nun görevi ise, Yönetim Konseyi’nin belirlemiş olduğu Euro bölgesi (Euro alanı) para politikasını yürütmektir.
Genel Kurul, 28 ülkenin MB başkanlarından oluşur.
-AB’nin ortak para birimi olan Euro, 1 Ocak 1999’da bankacılık işlemlerinde kullanılmaya başlanmış, 1 Ocak 2002’de tedavüle çıkarılmıştır.
-AB’ne üye tüm ülkeler Euro kullanmaz.
-Euro’ya geçen ülkelerin bütününe Euro alanı (bölgesi) denir. Euro bölgesinde 19 AB üyesi ülke vardır.
-Ulusal MB’ları belirli miktarı aşan operasyonların öncesinde AMB’nın onayını alırlar.
-Avrupa Merkez Bankaları Sistemi, AB üyesi 27 ülkenin Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası’ndan oluşur.
9. Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank)
-Kuruluş amacı, Birliğin hedeflerini gerçekleştirmesinde yardımcı olmak ve yatırımları finanse etmektir.
-Kar amacı taşımaz, AB’nin kredi kurumudur.
-Ortakları 27 AB üyesi ülkedir.
-Tüzel kişiliği ve mali özerkliği vardır.
10. Danışma Organları
- Ekonomik ve Sosyal Komite (EESC)
-Konseye, Komisyona, Parlamentoya danışmanlık yapar, bu kuruluşların daha demokratik olmasına çalışır.
-353 üyesi vardır ve üyeler çalışmalarını bağımsız yürütürler.
2. Bölgeler Komitesi
-Birçok alanda danışılması zorunlu, bağımsız bir komitedir.
-AB’nin en yeni organıdır.
-Komite üyeleri Parlamento üyesi olamazlar.
