ANAYASA YARGISI
Amaç: Anayasaya uygunluğunun sağlanması.
! Katı anayasa yoksa anayasaya uygunluk denetimi yapılamaz.
İkiye Ayrılır: 1-Önceden Denetim
Resmi Gazetede yayımlanmadan önce denetime tabi tutuluyorsa. İkiye ayrılır:
-Siyasi Denetim
-Hukuki Denetim
2-Sonradan Denetim
Resmi Gazetede yayımlandıktan sonra denetime tabi tutuluyorsa.
-Hukuki Denetim
Siyasi Denetim: Denetimi siyasi organlar yapar.
1-Anayasaya aykırı norm daha doğmadan engellenmektedir.
2-Cumhurbaşkanı bir kanunu anayasaya aykırı görüyorsa veto edebilir.
3-Halkın tepkisiyle anayasaya aykırı olan teklif kanunlaşmadan geri çekilebilir.
Hukuki Denetim: Mahkemelerin yaptığı denetimdir.
-Hukuki denetimler nesnel denetimlerdir.
-Siyasi denetimde siyasi kaygılardan dolayı anayasaya aykırı kanunlar geçebilir. Bu yüzden hukuki
denetim şarttır.
-Önceden denetimdeki hukuki denetim Fransız modelidir. Türkiye’de yok.
Sonradan Denetimde Hukuki Denetim
Türk hukukunda var, üç farklı yolla gerçekleşir;
1-İptal davası ile (soyut norm denetimi)
2-İtiraz yolu (somut norm denetimi)
3-Bireysel başvuru
İptal Davaları: Kanunlar esas ve şekil bakımından denetlenebilir. Esas bakımından 60 gün içinde
cumhurbaşkanı, mecliste en çok orana sahip olan birinci ve ikinci parti veya 120 milletvekili açabilir.
Şekil bakımından Resmi Gazetede yayımlanmasının ardından on gün içinde cumhurbaşkanı veya 120
milletvekili tarafından açılabilir. Son oylama denetlenir.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, meclis iç tüzüğü bakımından esasen ve şeklen Resmi Gazetede
yayımlanmasının ardından 60 gün içinde; Cumhurbaşkanı, mecliste en çok orana sahip birinci ve ikinci
parti veya 120 milletvekili tarafından açılabilir.
Anayasa değişikliği bakımından esasen denetlenemez, şekil bakımından ise sınırlandırılmış,
oylama çoğunluğu ve ivedilik dikkate alınır. Cumhurbaşkanı veya 120 milletvekili tarafından açılabilir.
! Soyut norm denetimi çünkü açılmış dava yok.
! Hak düşürücü süreye tabidirler. Resen dikkate alınırlar.
! Şekil bakımından denetim sadece iptal davası yoluyla açılabilir.
! AY. m. 150,151,148
İtiraz Yolu: AY. m.152
1-Dava olmalı
2-Dava mahkemede görülmeli
3-O davada uygulanacak kanun veya cbk anayasaya aykırı olmalı
Taraflardan birinin anayasaya aykırılık iddiasında bulunması. İtirazın mahkeme tarafından ciddiye
alınması veya mahkemenin resen dikkate alması.
-Süreler kaçırılmış olsa bile denetleme şansı verir.
-Somut norm denetimi çünkü açılmış bir dava var.
! Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmi Gazetede
yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün anayasaya aykırılığı iddiasıyla
tekrar başvurulamaz.
! İlk açılan dava iptal davası olursa ve reddedilirse bir veya iki yıl sonra pekala itiraz davası
açılabilir. On yıl kuralı sadece ilk dava da itiraz olursa geçerli olur.
