ANAYASA TÜRLERİ
- Teamüli Anayasa: Yazısız anayasadır.Gücünü yetkili bir organdan ziyade zamanla toplumda sürekli tekrarlanan ve uyulması zorunlu hissettirilen kurallardan ortaya çıkar.Anayasanının teamüli olmasının sonuçları:
- Teamüli Anayasanın Maddi Anayasa Oluşu: Teamüli anayasa şekli anayasa değildir.Teamüli kuralların özelliği maddi anlamda anayasa niteliğindedir.İktidarın kuruluşu ve birey hakkındadır.
- Temüli Anayasanın Esnek Oluşu: Teamüli anayasanın kuralları zamanla meydana geldiğinden zaman içinde şartlara göre değişebilmektedir.Kural olarak esnek anayasa özelliği taşımaktadır.
- Teamüli Anayasanın Değişken Oluşu: Teamüli anayasa sürekli olarak oluşum içerisindedir.Yani zaman içerisinde kurallar bitmiyor ve oluşma süreci kesilmiyor.
2) Yazılı Anayasa: Devletin makamı ve bireylerin hakları ile ilgili kuralların bir belgede toplanmasıdır.Fakat tek bir belgede toplanmasıdır.Fakat tek bir belgede olmak zorunda değildir.Yazılı olmasındaki amaç belli kurallara yetkilileri bağlamak ve hakları açıkça saptamaktır.Günümüzde anayasa sadece siyasi hayata çerçeve çizmekle kalmayıp toplumumun geleceğini ekonomik ve sosyal açıdan düzenlemektedir.Günümüzde yazılı anayasalar çok ayrıntılıdır.Böylece anayasalar düzenleyici anayasa olmuş oluyor.
ANAYASALARIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ
-Devleti hukuki ve siyasi kurum olarak kuran iktidara veya sürece kurucu iktidar denir.
-Anayasanın belirlediği organların yetkileri devredilemez.
-Kurucu iktidar,kaynağı ve yetkileri bakımından asli kurucu iktidar ve türev/tali kurucu iktidar olarak ikiye ayrılır.İlki anayasanın yapılmasını ikincisi değiştirilmesini ifade eder.
Asli Kurucu İktidar: Asli kurucu iktidar eski hukuk kuralına bağlı ve kayıtlı olmadan anayasayı sıfırdan yapan iktidardır.Ortada bir anayasa yokken veya anayasa yürürlükten kaldırılmışsa asli kurucu iktidar yeni anayasa yapar.Asli kurucu iktidar,yetkilendirmeye ihtiyaç duymaz,sınırsız iktidardır.
Asli kurucu iktidarın ortaya çıkması:asli kurucu iktidar olağan dönemde ortaya çıkmaz.Hükümet darbesiyle ortaya çıkabilir.Devrimle ortaya çıkabilir.Savaş halinde çıkabilir.Bağımsız devletlerin birleşmesi ya da devletlerin ayrılmasıdır.
Asli Kurucu İktidar Biçimleri
- Monarşik Usuller: Kaynağını tel kişinin iradesinden alır.Anayasalar ferman ya da misak şeklinde olabilir.
• Ferman: Ferman şeklinde anayasalar kralın ya da padişahın kendi iradesiyle yapılan anayasalardır.Padişah kendisini tarihi,siyasi ve sosyal sebeplerle sınırlar.Örneğin 1831 Etiyopya Anayasası,1189 Japon Anayasası,1831 Osmanlı Anayasası gibi.
- Misak: Misak biçimindeki anayasalarda padişah ya da kralın ifadesi karşısında bir organ ya da meclis vardır.Misak anayasa,özel hukuktaki iki taraflı sözleşmeye veya antlaşmaya benzeyebilir.1830 Prusya Anayasası,Anayasal belge olarak 1215 Magna Carta,1808 Sened-i İttifak gibi.
2) Demokratik Usuller: Kaynağını milletin veya halkın iradesinden alır.Demokratik asli kurucu milettir ve anayasa millet ya da halk iradesini göz önüne alır.Temelde yatan düşünce anayasaların toplum sözleşmesi yerine konmasıdır.Demokratik asli kurucuda halkın katılması farklı yollarla olur.Anayasa,kurucu meclis ya da kurucu referandum yoluyla yapılmasıdır.
Kurucu meclis,halkın seçtiği özel bir meclistir.Bir başka ifadeyle konvansiyondur.Görev ve çalışma olarak iki türden oluşur.Fransız tipi kurucu meclis,yasama ve anayasa yapımı görevini yerine getirir.Amerikan tipi kurucu meclis ise sadece anayasa yapımında görevlidir.
Kurucu referandum ise anayasa metninin halkın evet veya hayır oyuyla kabul edilmesi görüşüdür.Anayasa halkın seçtiği kişiler tarafından hazırlanır.Halk ise oylar.Buna plebisit kuruculuk da deniyor.
Tali Kurucu İktidar: Tali kurucu iktidar yürürlükte olan anayasayı değiştirir.Anayasa kurallarını değiştirerek ya da yenilerini eklerken belirli kurallar çerçevesinde yapar.Tali kurucu iktidarın birinci özelliği hukuki nitelikte iktidar olmasıdır.Hukuki ve aynı zamanda anayasal iktidardır.Diğer özelliği sınırlı iktidar olmasıdır.Bu sınırlamalar maddi,zamansal ya da biçimseldir.
