ANAYASA NEDİR?
Terim anlamı: Devletin ana teşkilatını düzenleyen temel kanundur.
Batı dillerindeki karşılığı
1) Constitution (ana teşkilat)
2) Lex fundamantelist / Basic law (temel kanun)
Osmanlı –Türk Anayasaları
>Kanun-i Esasi – 1876
>Teşkilat-ı Esasiye Kanunu – 1921 ve 1924
>Anayasa – 1961 ve 1982
Anayasa tanımı: Devletin ana düzenine ilişkin yazılı kanunların yer aldığı temel
kanundur.
Maddi Anayasa ( Yazısız )
>Yazılı olmasına gerek yoktur.
>Devletin temel oluşumundaki kurallardır.
>Yazılı anayasa var ise de devletin temel teşkilat düzenindeki ilkeler maddi anayasayı
oluşturur.
>Teamüli (Geleneksel) Anayasa: Devlet temel işleyiş biçimini geleneksel kurallara
göre düzenler. Ayrıca parlamento tarafından yapılmış bazı temel kanunlar da
bulunabilir. İngiltere örnek verilebilir.
>Anayasal Teamül: Yazılı anayasa var iken içerisindeki boşlukların yazılı bir kural
olmayan teamüllerle doldurulmasına denir. Cumhurbaşkanının hükümeti kurma
görevini en çok oy alan patinin genel başkanına vermesi anayasal teamüle örnektir.
Şekli Anayasa
>Yazılıdır.
>Devletin ana teşkilat düzenine ilişkin kuralların temel bir kanunda toplanmasıdır.
>İlk yazılı anayasa “1787 ABD Anayasası” kabul edilmektedir.
Anayasanın Özellikleri
Anayasanın Üstünlüğü
>Hukuk kuralları arasında bir hiyerarşi söz konusudur. Tüm bu hukuk kurallarının en
üstünde ise anayasa bulunur.
>Anayasa herkes için bağlayıcıdır.
>Kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek anayasanın üstünlüğünü korumak
için önemlidir.
>Anayasanın üstünlüğünün korunabilmesi için anayasa kurallarının değiştirilmesi
oldukça zordur.
>Hiçbir kanun anayasaya aykırılık içeremez. Ancak bu durum kanunların anayasaya
dayanmasını zorunlu kılmaz. Bu sebepten anayasada olmayan konularda kanunla
düzenleme yapılabilir.
>Anayasanın üstünlüğü uluslararası hukukta söz konusu olamaz. Anayasanın
üstünlüğü iç hukukta geçerlidir.
>Devletler taraf oldukları antlaşmaları anayasalarına aykırılık içerse de iptal etme
hakkına sahip değillerdir.
Anayasanın Katılığı
1)Katı Anayasa (Rigid Constitution): Değiştirilmesi kanunlara göre daha zor olan
anayasalardır.
>Anayasanın üstünlüğü korunur.
>Anayasayı katı yapan unsurlar
-Değişmez maddeleri bulunması
-Değiştirilme yönteminin zorlaştırılması
Yumuşak Anayasa (Flexible Constitution): Kanunlar ile aynı yöntemle değiştirilen
anayasalardır.
>1921 Anayasası yumuşak anayasaya örnektir.
Anayasanın Çerçeve Özelliği
Çerçeve Anayasa: Sadece genel ilkeleri ortaya koyan anayasa tipidir. Uygulanmasını
kanunlar bırakır. Kısadır.
>1921 Anayasası çerçeve anayasa niteliği taşır.
Kazuistik Anayasa: Açıklanmalı ve ayrıntılı maddeler yer alır. Detayları kanunlara
bırakmaz. Amacı her durumu kuralla çözmektir.
Madde sayısı anayasanın çerçeve anayasa ya da kazuistik anayasa olduğu hakkında
bilgi vermez.
Anayasanın İdeolojisi
>Anayasalar ideolojik metinlerdir.
>Devlet ideolojilerine göre üçe ayrılır:
1) Liberal Anayasalar
2) Sosyalist Anayasalar
3) İslami Anayasalar
Liberal ideolojiye göre “kuvvetler ayrılığı” ve “temel hak ve hürriyetlere” yer veren
devletler “anayasal devlet” niteliğindedir. Bu özeliklere sahip olmayan devletler ise
“anayasalı devlet” niteliği taşır.
