ANAYASA KAVRAMI
Anayasa, anayasal nitelikteki hukuk kurallarından oluşur ancak her tür
hukuk kurallarından değil sadece anayasal nitelikteki hukuk kurallarından
oluşur.
Hukuk Kuralları: Devletin yetkili organları tarafından konulan, insan
davranışlarını düzenleyen ve devlet yaptırımına çarptırılan emir, yasak,
izin veya yetkilerdir.
Bir cümlenin hukuk kuralı olması için temelde dört şart yeterlidir.
- Emir veya yasak içermesi
- Konunun insan olması
- Devletin yetkili organları tarafından konulması
- Cebir ile müeyyidelenmiş olması
Anayasayı oluşturan hukuk kurallarını diğer hukuk kurallarından nasıl
ayırırız sorusuna cevap için maddi ve şekli kriterler olarak ikiye ayırarak
açıklarız.
Maddi Anayasa: Devletin temel organlarının kuruluşuna veya işleyişini
belirleyen hukuk kurallarının bütünüdür.
Şekli Anayasa: Normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden
kanunlardan farklı veya daha zor bir usulle konulup değiştirilebilen hukuk
kurallarının bütünüdür.
Biz şekli anayasa terimini daha doğru bulduğumuzdan bu kavramı
kullanmayı uygun görüyoruz. - Kurucu iktidar istediği her konuyu anayasa hükmü haline getirebilir.
Yani kurucu iktidar istediği her hukuk normuna anayasallık niteliği
kazandırabilir.
Anayasa: Normlar hiyerarşisinde en üst basamakta bulunan ve
kanunlardan daha zor bir şekilde değiştirilebilinen hukuk kurallarının
bütünüdür.
Anayasa Türleri
1- Yazılı Anayasa: Kuralları kağıt üzerinde harflerle ifade edilmiş yani yazılı
bir metne sahip olan anayasalardır.
2- Yazısız Anayasa: Teamüli anaysa da denir. Örf adet hukukudur. Yazısız
anaysanın en büyük örneği İngiltere’dir. Şekli anayasa anlayışına göre
yazısız anayasa diye bir kavram yoktur. İngiltere de yazısız anayasa vardır
demek yerine hiç anayasa yoktur demek daha doğrudur.
3- Yumuşak Anayasa: Normal kanunlarla aynı usullerle ve aynı organlarca
değiştirilebilen anayasadır. Yazısız anayasa aynı zamanda yumuşak
anayasa niteliğindedir. Yumuşak anayasa siteminde yasama organı
alalelade bir kanun yapar gibi anaysayı değiştirebilir. Yumuşak anayasa
şekli anayasaya göre anayasa sayılmaz.
4- Katı Anayasa: Normal kanunlardan daha farklı organlarca veya daha
zor usullerle değiştirilebilen anaysadır. Birkaç istisna dışında yazılı
anayasalar aynı zamanda katı anayasadır. Bir anayasada katılık
sağlamanın farklı yolları vardır. Bunlar;
- Özel meclis usulü
- Nitelikli çoğunluk kuralı
- Halkoylaması
- Değiştirilemeyecek Maddeler
- Süre yasağı
- Dönem yasağı
- Değişikliğin ikinci defa kabul edilmesi
- Devlet başkanının veto yetkisi
- Federe devletlerin onayı
Anayasaların İçerikleri: - Başlangıç
- Temel ilkeler veya genel hükümler
- Temel hak veya hürriyetler
- Deletin temel organları
- Diğer hükümler veya çeşitli hükümle
- Anayasanın değiştrilmesi
Bazı anayasalarda başlangıç kısmı yoktur. Direkt birinci maddeyle başlar.
Anaysanın başlangıç bölümlerinde genellikle anayasanın dayandığı temel
felsefe veya ideoloji açıklanır. Anayasaların başlangıç bölümleri hukuki
değil edebidir.
Temel ilkeler kısmında anayasalar devletin şekline ve niteliklerine ilişkin
ilke ve hükümleri belirlerler.
Modern anaysaların genellikle en uzun bölümleri temel hak ve
hürriyetler bölümleridir. Anayasacılığın özü zaten anayasa denen
metinde vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini sayarak onları devlete
karşı korumaktır.
Modern anayasalar devletin temel orgalarını genelilkle üçüncü kısımda
düzenler. Bu kısımda devletin temel organları yani yasama yürütme yargı
şeklinde üçe ayırarak düzenler.
Kurulmuş İktidar: YASAMA- YÜRÜTME- YARGI
Kurucu İktidar: Anayasa yapma ve değiştirme yetkisine sahip olan
iktidardır. - Bir anaysanın kendisinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilmesi
için olağan kanunlardan farklı bir usulle değiştirilebilmesi bunun için de
haliyle anaysanın kendi değiştiriliş usulünü belirlemesi gerekir. - İlk anayasa 1787 Amerika Birleşik Devletleri anayasasıdır. Ikinci
anayasa 1791 Fransız anayasasıdır.
Anayasacılık: Devlet iktidarının sınırlandırılması ve vatandaşların temel
hak ve hürriyetlerini devlet karşısında korumak amacıyla kanunların
üstünde yer alan ve kanunlardan daha zor değiştirilebilen ve kendisine
anayasa denen katı bir kanunun yapılmasını isteyen bir akımdır - Anayasalar birer ceza kanunu değildir. Bu yüzden de anaysal suç olmaz.