1-ANAYASA
Anayasa hukukunun ilk biçimsel kaynağı anayasadır.Anayasanın üstünlüğü ve bunun hukuki yaptırımı ilk 1961 Anayasasında Anayasa Mahkemesi ile güvence altına alınmıştır.Uluslararaslarası Andlaşmalar usulüne göre düzenlendiği durumlarda kanun hükmündedir.Fakat temel hak ve özgürlükleri içeren uluslararası andlaşmaların kanunla çatışması durumunda bu andlaşmalar kanundan üstündür.Milletlerarası andlaşmalar hakkında Anayasa Mahkemesine başvurulmaz.1982 Anayasasına göre TBMM artık andlaşmaları onaylama yetkisine sahip değildir.TBMM sadece bir andlaşmanın onaylanmasından önce Bakanlar Kuruluna uygun bulma yetkisi verir.Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik,ticari,teknik veya idari andlaşmaların TBMM’nin uygun bulması zorunluluğu yoktur.Fakat Resmi Gazetede yayınlanmadan yürürlüğe giremez.Bir norm Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmiyorsa buna yargı yolu kapalı işlem denir.
2–KANUN
Kanunlar,Anayasanın öngördüğü yetkili organ tarafından belirtilen usül ve biçimde kabul edilerek yürürlüğe konan yazılı hukuk kurallarıdır.Türkiye Cumhuriyetinde kanunu yapan TBMM’dir.Kanun önermesini yapan da milletvekilleridir(kanun teklifi).Kanun kavramı ikiye ayrılır:
1.ŞEKLİ KANUN:İşlemi yapan organa bakılır.
2.MADDİ KANUN: Kanunun içeriğinin ne olduğuna bakılır.
~Kanun yetkisi devredilemez
~Kanunlarla eş değerdeki işlemler
Kanunu Muvakkatlar: Osmanlı zamanında kabul edilen sisteme göre çıkartılmış fakat parlamentoya sunulmamış olan ve bu nedenle geçici kabul edilen kanun.
Meclis Yorumları: 1924 Anayasası kanunların TBMM’nin yetkileri arasında kanunların yorumuna da yer veriyordu.Ancak 1961 ve 1982 Anayasaları yasama organına böyle yetkiler tanımıyordu.Artık yorumlama yetkisi Anayasa Mahkemesi ile mahkemelere aittirler. Kanun Hükmünde Kararnameler: Yasama organının kanunla verdiği yetki üzerine,Bakanlar kurulunun yürürlükteki kanunları değiştiren işlemleridir.
Olağan dönemlerde KHK’lar: Bakanlar kuruluna yetki veren kanunda kararnamelerin amacı,kapsamı,ilkeleri,kullanma süresi ve khkda yetkinin hangi kanunla verilmiş olduğunu belirtmiş olması gerekiyordu.(1961 Anayasasına göre)
Bakanlar Kurulu belli konularda KHK çıkarabilir.Mesela bütçede değişiklik yapamazdı.Kişi hakları ve siyasi hakları düzenleyemezdi.Sosyal haklarda ise grev,sendika,çalışma ve sözleşme hürriyeti gibi kısımları düzenleyemezdi.1982 Anayasasında kısıtlamalar getirilmiştir.KHK’lar Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girerdi ve TBMM’nin onayına sunulmalıydı.
Olağanüstü dönemlerde KHK’lar: Olağanistü KHK’ları yetkiyi doğrudan Anayasadan alır.Olağanüstü KHK’lerde Cumhurbaşkanının iradesi yetki unsuru niteliğindedir.Anayasa m.15’e göre Temel hak ve özgürlükler durdurulabilir ya da Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.Bu kural mutlak değil ve iki nedenle sınırlıdır.İlki milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemeli ve olağanüstü veya sıkıyönetimin gerekli kıldığı konularda çıkarılmaları gerekir.Olağanüstü KHK’lar Resmi Gazetede yayınladığı gün TBMM onayına sunulur.
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri:Kanunla düzenlenmemiş ve Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülmemiş olmasıyla yürütme yetkiyle alakalı konularda ve Anayasada belirtilen anayasadan alınana yetkiyle çıkardığı düzenleyici işlemlerdir.
KANUNLARIN YAYIMLANMASI:Tarih belirtilmemişse kanunlar Resmi Gazetede yayınlandığı gün yürürlüğe girer.
KANUNLARIN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI: Yürürlükten kalkması üç şekilde olabilir. Kanun koyucu kanunun yürürlük süresini belirtmişse süre tamamlandığında kendiliğinden kalkar.Buna süreli kanun denir.
Yürürlükte olan kanunu başka bir kanunla kaldırdığını açıkça belirtmesi açık ilgadır.Önceki ve sonraki kanun hükümleri arasında çatışma olduğu ve kanun koyucunun sonraki kanun metininde,ilgayı belirtmediği durumlar üstü kapalı (zımnî) ilgadır.Önceki ve sonraki kanunlardan ikisi de özelse sonraki kanun önceki kanunun çelişen hükümlerini ilga eder.Önceki kanun genel,sonraki kanun özel ise özel kanun genel kanunu ilga eder.Önceki kanun özel sonraki kanun genelse genel kanun özel kanunun öngörmediği bir konuyu düzenlemişse özel kanun ilga edilmiş sayılmaz ama genel kanuna aykırı bulunan hükümleri ilga edilmiş olur.
Kanunun hukuki değerini etkileyecek olan eksiklikler onun sakat doğmasına yol açar.Sakatlığın sonuçları hükümsüzlük ve etkisizliktir
3-İÇTÜZÜK
Yasama meclisinin çalışma ve faaliyetlerini düzenleyen tüzük.Bir tür sessiz anayasadır.TBMM yapar ve değiştirir.Meclis tarafından Resmi Gazetede yayımlanır.Denetimini Anayasa mahkemesi yapar.
4-YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ
Tüzükler,yönetmelikler,kaide ve kararnameler,özel düzenleyici işlemlerdir.Tüzükler Bakanlar Kurulu,kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek,kanunlara aykırı olmamak ve Danıştayın incelemesinden geçirilmek koşuluyla tüzükler çıkarabiliyordu.2017 sonrasında tüzükler kaldırılmıştır.Yönetmelikler Anayasaya göre (m.124) “Başbakanlık bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri,kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelik çıkarabilir“Kaide-Kararnameler 2017 öncesinde Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan kararnamelerdir.
5-ANAYASAL TEAMÜLLER
Teamülî hukuku yaratan yetkili bir organ yoktur.Zaman içinde kendiliğinden
oluşur.Anayasal teamül Anaysanın uygulanmasından doğan ve uyulması zorunlu olan adetler bütünüdür.Teamülün oluşması için tekrarlanması,sürekli olması,açık olması ve kanaate bağlıdır.
6-MAHKEME KARARLARI
Mahkeme kararları bağlayıcı değildir ama yardımcı kaynak olarak yer alır.Fakat Yüksek Mahkemelerin kararları bağlayıcıdır ve doğrudan yürürlük kaynağıdır.
7-BİLİMSEL HUKUK(DOKTİRİN-ÖĞRETİ)
Hukuk ilmi ile uğraşanların hukuki sorunlarla ilgili açıkladıkları görüşleri ifade eder.
