ANAYASA HUKUKUN TEMEL KISIMLARI

                          YÖNETİLENLER

  • Yönetilenlerin Yönetime Katılmalarına Göre: 

 Vatandaşın pasif çerçevede olduğu ve sadece seçme rolü olan —> Temsili Hükümet

 Vatandaşın yönetimle alakalı karar alınmasına katılmadan sadece kararların alınmasını etkileyen —> Yarı Temsili Hükümet

 Vatandaşların istisna olarak yönetilenler yerine karar alınmada etkili olması —> Yarı Doğrudan Hükümet 

 Vatandaşların kamusal faaliyetleri gerçekleştirdiği ve yönetilenle yönetenin eşit olması —> Doğrudan Hükümet

TEMSİLİ HÜKÜMET: Temsili hükümette milli egemenlik anlayışı vardır.Egemenliğin sahibi olan millet yönetimi kendilerini bir organa oy kullanarak bırakır.Temsilciler kendilerini seçenleri değil tüm milleti temsil etmektedir buna temsili vekalet denir.Oy verdikten sonra,alınan kararlara veya çıkarılan kanunlara etkide bulunamaz.Bu özelliğinden dolayı `saf temsili rejim` denir.

 Temsili rejimin ortaya çıkmasında hukuki,maddi ve siyasi sebepler vardır.

YARI TEMSİLİ HÜKÜMET: Klasik temsili hükümette bulunmayan halkın katılımcılığını arttırmak amacıyla yarı temsili hükümet oluşturulmuştur.Burda halk yasama işlemine katılabilir.

 Yarı temsili hükümetin ortaya çıkmasında hukuki,siyasi,manevi sebepleri vardır.Halkın katılımı ise şu yöntemlerle olur: 

  • Parlamentonun Feshi ve Erken Seçim: Fesih yetkisi parlamenter sistemde,yasama ve yürütme organları içinde denge aracıdır.
  • Temsilcileri. Azledilmesi: Temsili hükümette seçmenlerin temsilcilerini azledebilme imkanı yoktur fakat emredici vekalet anlayışına göre bu durum farklıdır.

 Emredici vekalete göre seçmenler,temsilcinin hukuki olarak dikkate alması için bir programı ve yönergeleri temsil ederler.Temsilcinin yönergesi yoksa seçmenlerin düşünceleri ve çıkarlarına göre hareket eder.Temsilcilerin faaliyetlerini ve yaptığı işler konusunda seçmenlere hesap verir.Hesap verme sonucunda yönergeye uymamışsa hukuki ceza ve sorumlulukları üstlenir.

 Emredici vekalet iki şekilde sıkıntı yaratır.Birincisi emredici vekalet,temsili rejimin varlık nedenini yok eder.İkincisi emredici vekaletn seçmenleri tatmin edecek şekilde düzenlemesi oldukça zordur.

 Temsili rejimin uygulandığı,emredici vekaletin yasaklandığı durumlarda temsili rejime ters uygulamalar olabilir.Açık istifa,tüm temsilcilerin azledilmesi buna kolektif azil denir,bazı yöneticilerim azledilmesi buna da bireysel azil denir.Örneğin İsviçrede 1000 imzayla bazı kantonlar meclislerini bütün olarak görevden azledebilirler.ABD` de bazı eyaletlerde halk tarafından seçilen temsilciler,yargıç ve kamu görevlileri bireysel azil yöntemiyle uzaklaştırılır.Buna recall denir.

  •  Dilekçe Hakkı: Vatandaşların yasama organına yaptığı başvurudur.Vatandaşlar dilekçe hakkıyla dilek ve şikayetlerini belirler.
  • İstişari Referandum: Bir kanun ya da uluslararası andlaşma kabul edilmeden önce halka isteyip istemediklerinin görüşünü almaktır.Parlamento halkın görüşüne hukuken bağlı değildir.
  • Politik Görev: Yönetilenlerin devlet organlarını uyarmak ve geleceğe yönelik alınan kararlar ya da alınmış kararlardan vazgeçmek için başvurulan eylemdir.

YARI DOĞRUDAN HÜKÜMET: Temsili hükümetle,yarı doğrudan hükümetin ortasıdır.Kanunu halkın seçtiği parlamento yapar.Önemli koşullarda kararlar seçmenler tarafından alınıyor.Yarı Doğrudan Hükümet sisteminde kararları parlamento dışında,halkın doğrudan katılımıyla üç şekilde yapılır.Referandum,halkın vetosu,halkın kanun teklifi.

DOĞRUDAN HÜKÜMET: Kanun yapımı ve kamu gücü karalarlarının halk tarafından alınmasıdır.Parlamento yoktur.Bu yönetimin uygulanmasında nüfusun az,küçük toplumda ve seçmenlerin günlük mesleki uğraşlardan sıyrılmış olması gerekir.Geçmişte Atina ve Isparta buna örnek gösterilir fakat aristokratik bir yönetim anlayışı vardır.İsviçrenin bazı kantonlarında uygulanır.Bu kantonlarda seçmen niteliğine sahip vatandaşlardan oluşan topluluk halk meclisidir.Halk meclisinin oylayacağı kanunlar seçimle önceden oluşan Kanton Kurulu tarafından hazırlanmaktadır.

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir