ANAYASA TERİMİ
Türkçe “anayasa” kelimesi, İngilizce ve Fransızca constitution kelimesinin karşılığı olarak kullanılır . Fransızca constitution kelimesi constituer kelimesinden türemiştir ve “oluşturmak, kurmak, tesis etmek” anlamlarına gelir. Türkçe’de constitution kelimesinin karşılığında kronolojik olarak “kanun-ı esasî”, “teşkilât-ı esâsiye kanunu” ve “anayasa” kelimeleri kullanılmıştır.
ANAYASA HUKUKUNUN KONUSU
- DEVLETİN TEMEL ORGANLARI
- Yasama
- Yürütme
- Yargı
- TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİ
- Yaşama Hakkı
- Kişi dokunulmazlığı
- Kişi hürriyeti
- Özel hayatın gizliliği ve korunması
- Yerleşme ve seyahat özgürlüğü
- Din ve vicdan hürriyeti
- Bilim ve sanat hürriyeti
- …
ANAYASA METİNLERİ KISIMLARI
- Başlangıç
- Temel ilkeler veya Genel hükümler
- Temel Hak ve Hürriyetler
- Devletin Temel Organları : Yasama, Yürütme, Yargı
- Diğer Hükümler veya Çeşitli Hükümler
- Anayasanın Değiştirilmesi
Not: Bir anayasada temel hak ve hürriyetelr düzenlenmemeiş ise bu anayasa, anayasa olmaktan ÇIKMAZ!
Bir anayasa devletin temel organlarını düzenlemiyor, sadece temel hak ve hürriyetlere ilişkin hükümler içeriyorsa bu gerçek bir anayasa değildir; temel haklar beyannamesidir.
Hukuk Kuralı : Normatif nitelikte (emir, yasak .ermesi) insanın davranışını düzenlemeye yönelik devletin yetkili organları tarafından konulmuş cebri müeyyidelendirilmiştir.
NORMLAR HİYERARŞİSİ ( HUKUK DÜZENİ PİRAMİDİ)
- ANAYASA
- KANUN
- TÜZÜK
- YÖNETMELİK
- GENELGELER
Bir kuralın örf ve adet hukuk kuralı veya Anayasal Teamül olması için ;
- O kuralın toplum içinde sürekli tekrarlanıyor olması (Maddi Şart)
- Uyulması zorunlu bir kural olduğu yönünde genel inanç oluşması (Manevi Şart)
- Hukuk düzeni tarafından müeyyidelendiriliyor olması ( Hukukilik Şartı)
Gerekir.
Her hukuk kuralı anayasal nitelikte değildir. Anayasal nitelikte olmasının 2 ölçüsü vardır:
Maddi Kriter : Bir kuralın içeriğine yani o kuralın neyi düzenlediğine bakılır ve o kuralın içeriği devletin temel organlarının kuruluşuyla veya işleyişiyle ilgiliyse o anayasal kuraldır.
Şekli Kriter : Eğer bir kural normlar hiyerarşisinde en üstte yer alıyorsa, kanunlardan daha zor bir usulle yapılıyor ve değiştiriliyorsa o kuralın içeriği ne olursa olsun anayasal kuraldır
- Türkiye’de Şekli Kriter baz alınır.
ANAYASA’NIN YAZIM TÜRLERİ AÇISINDAN
- KAZUİSTİK ( DÜZENLEYİCİ) ANAYASA
Çok ayrıntılı, en ince detaylarına kadar yazılan her şeyi düzenleyen anayasalardır.
- ÇERÇEVE ANAYASA
Kısa anayasadır. Temel genel hükümleri bulundurur.
- Madde sayısına göre Çerçeve ya da Kazuistik yorumu yapamayız.
- 1961 ve 1982 Türk Anayasalarının düzenleyici olmasının ortak sebebi ikisinin de Darbe Anayasası olmasıdır. İkisi de siyasal, sosyal ve ekonomik soruna çözüm bulma amacıyla uzun yazılmıştır.
DEĞİŞTİRİLİŞİNDEKİ GÜÇLÜK YÖNÜNDEN
- YUMUŞAK (BÜKÜLGEN-ESNEK) ANAYASA
Anayasa; kanunlarla aynı usullerde aynı organlarca değiştirilir.
Bir yazılı anayasanın yumuşak nitelikte olup olmadığını nereden anlarız?
- Anayasa içinde “normal kanunlar gibi değiştirebilirsiniz.” yazması.
- Anayasa değiştirilmesi usulü konusunda bir şey açıklanmamışsa yumuşsak anayasadır.
- Şekli anayasaya göre; yumuşak anayasa, anayasa sayılmaz.
- KATI (SERT) ANAYASA
Anayasanın değiştirilmesinde kullanılacak araç ve yöntemleri kendisi belirler. Kanunların değişmesi zor usullere dayanır.
Anayasanın katılaştırılması:
- Özel meclis usulü
- Üye tam sayısının salt çoğunluğu
- Nitelikli çoğunluk
- Halk oylaması
- Federal devletlerin onayı
- Devlet başkanının mutlak veya güçleştirici veto yetkisi
- Değiştirilmeyecek maddeler ve ilkeler
- Süre yasağı
- Dönem yasağı
- Değişikliğin 2. Defa kabul edilmesi
İle sağlanabilir