Mevcut anayasa yürürlükte iken üzerinde kısmen değişiklik yapmaktır.
Anayasa Yapma Yetkisindeki Sınırlar
Maddi Sınırlar: Değiştirilemez olduğu ileri sürülen maddeler.
Şekli Sınırlar: Değiştirme yönteminin zorlaştırılması.
Düşünürlerin Anayasa Değişikliği Konusunda Görüşleri
Carl Schmitt ve Maurice Duverger mutlak olarak yasak koymuş anayasanın değiştirilemeyeceğini ileri sürmüşler.
J.J. Rousseau “Bir toplumun kendisine değiştiremeyeceği kurallar koyması onun mahiyetine aykırıdır.” demiştir.
Karl Doehring “Bütün devlet gücünün halktan çıktığı ilkesi, gelecekte de değiştirilmesi mümkün bulunmayan anayasa hükümleri ile bir çelişki yaratmaktadır.”
Thomas Jefferson mutlak değişmezliği ölülerin diriler üzerindeki egemenliği olarak görmüştür.
ANAYASA NASIL DEĞİŞTİRİLİR?
Teklif, karar ve onay aşamaları sonucunda anayasada değişiklik yapılabilir.
Teklif Aşaması
- Halkın Teklifi: Bazı ülkeler halkın teklifine yer verse de Osmanlı-Türk anayasaları için bu durum söz konusu değildir.
- Milletvekillerinin Teklifi: Her ülkede farklılık gösterse de Türkiye Cumhuriyetinin 1982 Anayasası’nda 175. maddede “Anayasanın değiştirilmesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.” denilmektedir.
Karar Aşaması
- Görüşmeler
Anayasanın 175. Maddesinin 1. Fıkrasında “Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki kere görüşülür.” denilmektedir. Bu madde ile iki görüşme zorunlu kılındığından ilk oylamada yeterli kabul sayısı alamayan maddeler için ikinci görüşme içtüzüğün 94. maddesinde kabul edilmiştir.
İlk görüşmenin bitiminin ardından 48 saat geçmeden ikinci görüşme başlayamaz.
Bu iki görüşme hem anayasa değişikliğinin aceleye gelmemesi hem de bu iki görüşme arasında kamuoyunun bilgilendirilmesi açısından önemlidir.
- Oylamalar
İki görüşmenin her ikisinde de iki oylama yapılır.
İlk görüşmenin birinci oylamasında teklifin maddelerine geçilip geçilmeyeceği yani teklifin maddelerinin incelenip incelenmeyeceği oylanır. Bu oylamada genel karar sayısı yeterlidir.
İlk görüşmenin ikinci oylamasında maddeler tek tek oylanır. (Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu)
Aradan 48 saat geçer.
İkinci görüşmenin ilk oylamasında maddeler tek tek oylanır. (Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu yani en az 360)
İkinci görüşmenin ikinci oylamasında teklifin tümü oylanır. (Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu)
Onay Aşaması
Bu aşamada iki ihtimal vardır.
Birinci ihtimal: Son oylamada beşte üçten çok üçte ikiden az oy yani 360tan fazla 400den az
>Cumhurbaşkanı yayımlanması için resmi gazeteye gönderemez.
>Halkoyuna sunalabilir.
>Cumhurbaşkanı geri gönderebilir.
Eğer gönderirse
>İki görüşme dört oylama tekrarlanır.
>Oylamada beşte üç çoğunluk olursa bu defa halkoyuna sunmak zorundadır.
>Oylamada üçte iki çoğunluk olursa halkoylaması ihtiyaridir. Ya resmi gazeteye gönderir ya da halkoyuna sunar.
Maddeler değişiklik yapılmış ise bir kez daha geri gönderme hakkına sahiptir.
İkinci ihtimal: Son oylamada üçte iki çoğunluk
>Cumhurbaşkanı resmi gazeteye gönderebilir.
>Geri gönderebilir.
>Halk oyuna sunabilir.
Halkoylamasına sunulması durumunda Anayasanın 175. maddesinin 6. fıkrasına göre “Halkoyuna sunulan anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürülüğü girmesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNİN DENETİMİ
- Esas Denetimi: Bir üst norma uygunluğun araştırılmasıdır.
Anayasa normlar hiyerarşisinde en üstte yer aldığından yani anayasanın üstünde bir norm bulunmadığında anayasanın esastan denetimi mümkün değildir.
- Şekil Denetimi: Normun kendisindeki yapım usulüne bakar.
Şekil denetimi anayasa değişikliklerinde anayasada belirtilen teklif ve oylama çoğunluğuna ayrıca ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığına bakar.
AYM şekil üzerinden ese denetimi yapmaktadır.
“teklif … şartına uyulup uyulmadığı” hususunda önce “geçerli teklif” bulunup bulunmadığı yönünden incelenmesi gerekir. Anayasa Mahkemesenin Anayasanın 4. maddesi bakımından “geçerli teklif” diyerek yaptığı denetim şekil denetimini aşıp esas denetime dönüşür.
