BORÇLARIN İFASI

İfa, borçlanılan her türlü edimin yerine getirilmesidir. İfanın gerçekleşmesi kapsamında incelenecek hususlar; ifada bulunacak kişi(borçlu), ifada bulunulacak kişi(alacaklı), ifa konusu, ifa zamanı ve ifa yeridir.

İFADA BORÇLUNUN ROLÜ

Normal olarak borç borçlu tarafından ifa edilir. Bazen ise borç bir üçüncü kişi tarafından ifa edilebilir. Bu durumu TBK. m.83 açıklar. TBK. m.83 bir yedek hukuk kuralıdır. TBK. m.83’e göre borçlu borcunu şahsen ifa etmek zorunda değildir. Önemli olan borcun ifa edilmesidir. Fakat alacaklının borçlunun ifasında bir menfaati varsa alacaklı borçlu dışında üçüncü kişinin ifasını kabul etmeyebilir. Üçüncü kişinin ifasının mümkün olduğu hallerde alacaklı bu ifayı kabul etmezse alacaklı temerrüdüne düşülür.

Borçlunun kendi yerine başkasını geçirme imkânı kural olarak verme borçlarında ve para ödemelerinde bulunur. Ancak bu hallerde de borcun bizzat borçlu tarafından ifası gerekebilir. Yapma borçlarında genellikle borçlunun kişilik özellikleri önem taşır.

Borçlunun şahsının önem taşımadığı yapma borçlarında borcun bizzat borçlu tarafından ifasında alacaklının menfaati yoktur. Örneğin; eser sözleşmesinde eserin meydana getirilmesinde borçlunun kişisel özellikleri önemli değilse borçlu üstlendiği şeyi başkasına yaptırabilir.

Borçlunun kişisel özelliğinin önemli olup olmadığı somut olay kapsamında incelenmelidir.

Üçüncü Kişinin İfasının Sonuçları

Kanunun öngördüğü bazı hallerde üçüncü kişinin borcu ifa etmesi ile borç sona ermez, ifayı yapan üçüncü kişi alacaklıya halef olur. Halefiyet; başkasının borcu için rehnedilen bir şeyi rehinden kurtarması ve bu şey üzerinde mülkiyet veya başka bir ayni hakka sahip olması demektir. Halefiyet halleri TBK m.127’de düzenlenmektedir.

MADDE 127- Alacaklıya ifada bulunan üçüncü kişi, aşağıdaki hâllerde ifası ölçüsünde alacaklının haklarına halef olur: 1. Başkasının borcu için rehnedilen bir şeyi rehinden kurtardığı ve bu şey üzerinde mülkiyet veya başka bir ayni hakkı bulunduğu takdirde. 2. Alacaklıya ifada bulunan üçüncü kişinin ona halef olacağı, borçlu tarafından ifadan önce alacaklıya bildirildiği takdirde. Diğer halefiyet hâllerine ilişkin kanun hükümleri saklıdır   ((((KANUN)))

İFADA ALACAKLININ ROLÜ

Kural olarak borç alacaklıya veya alacaklının yetkili kıldığı birine ifa edilmelidir.

Alacaklı her borcun ifasına katılmak zorunda değildir. İfanın gerçekleşmesi için alacaklının katılması gerekmediği hallerde alacaklının ehliyet durumu ifayı etkilemez. Alacaklının katılması gerektiği hukuki işlemlerde alacaklı fiil ehliyeti ve alacak hakkı üzerinde tasarruf yetkisine sahip olmalıdır.  

Alacaklıdan başka birine geçerli bir ifa yapılabilmesi için genelde alacaklının rızası aranır fakat bazı durumlarda kanun alacaklının rızasına bakmadan başkasına ifayı mümkün kılar veya başkasına ifayı zorunlu kılar.

Alacaklı üçüncü kişiyi yetkili kıldığı durumlar:

Alacaklı kendi adına ifaya katılması ve ifayı kabul etmesi için temsilci atayabilir. Eğer temsilcinin o konuda temsil yetkisi yoksa yetkisiz temsil hükümleri uygulanır ve işlem sadece alacaklının onayı ile geçerli olur. Alacaklı havale yaptığı durumda da borçlu ifayı üçüncü kişiye yaparak borcundan kurtulabilir. Alacaklı borçluyu muhatap tutarak üçüncü kişi lehine poliçe ve çek keşide etmesi halinde de borçlu ifasını üçüncü kişiye yapabilir.

Alacaklının rızası olmadan ifanın üçüncü kişiye yapıldığı durumlar:

Alacaklı haksız olarak ifayı reddederse veya ifanın gerçekleşmesini engelleyecek şekilde davranırsa borçlu alacaklı temerrüdü hükümlerinden yararlanır ve borcunu hakimin tayin ettiği yere vererek borcundan kurtulabilir. Alacak başkasına devredildikten sonra ifanın yeni alacaklıya yapılması gerekmesine rağmen bu devirden haberi olmayan borçlu önceki alacaklıya ifada bulunarak borcundan kurtulabilir. Alacaklı borçluyu icra yoluyla takip ediyorsa borçlu borcunu üçüncü kişiye yani icra dairesine ödeyebilir.

İfanın alacaklıdan başkasına yapılmasının zorunlu olduğu haller:

Bu durum bazen alacaklının rızasıyla bazen ise kanun gereği olur.

Alacaklı ifanın üçüncü kişiye yapılmasını sözleşmede belirtmiş olabilir.  (alacaklı rızası ile)

Borçlunun önceden bir taahhüt bulunmasa bile havalede borçlunun borcunu havale alıcısı üçüncü kişiye ifa etmesi kendisine daha fazla yük getirmiyorsa borçlu ifayı bu tarzda yapmaya mecburdur. (alacaklı rızası ile)

Eşlerden birinin aile görevlerini ihmal etmesi halinde hakim eşlerden birinin borçlularına borçlarının bir kısmını veya tamamını eşe ödemelerini emredebilir. (kanun gereği)

Alacaklının tasarruf yetkisinin sınırlandığı hallerde ifa üçüncü kişiye yapılır. (kanun gereği)

Asıl alacak üzerinde üçüncü kişinin intifa hakkı varsa buna ilişkin faiz alacağı intifa hakkı sahibine ödenir. (kanun gereği)

İÜHF Borçlar Genel

TBK Mevzuat

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir