Yerinden Yönetim
Tanım:
Kamu hizmetlerinden bazılarının devlet kamu tüzel kişisi tarafından değil, merkezden bağımsız kamu tüzel kişiliği olan idarelere verilmesi ve onlar tarafından yürütülmesidir.
Yerinden Yönetimin Türleri:
Merkezden yönetimdeki gibi siyasi ve idari yerinden yönetim olmak üzere ikiye ayrılır.
- Siyasi Bakımdan Yerinden Yönetim
Devlet yapısının bütünlük göstermediği yani üniter olmayan devletlerde söz konusudur. Hukuk birliği yoktur. Yasama ve bir miktar yargı özerkliği bulunur. Örnek olarak ABD gösterilebilir.
- İdari Bakımdan Yerinden Yönetim
Kendi içinde ikiye ayrılır: Mahalli bakımdan / Hizmet bakımından
- Mahalli bakımdan (yer bakımından) yerinden yönetim: Bir bölgede oturanların orada oturmaları dolayısıyla sahip oldukları menfaatleri korumak amacıyla var olan özerk kamu idareleri: Mahalli idareler. Ayrı bütçeleri bulunur, kamu tüzel kişiliğine sahiptirler. Sınırlı sayıdadırlar, Anayasa’da sayılmıştır. (İl özel idaresi, belediye, köy)
- Hizmet bakımından yerinden yönetim: Özel bilgi ve uzmanlık gerektiren kamu hizmetlerinin söz konusu olduğu durumlarda merkez teşkilatından ayrı ve kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlara ihtiyaç duyulur. Bu kuruluşlara Kamu Kurumları adı verilir. Türleri sınırlı sayıda değildir. Özerktirler ve kendi bütçeleri vardır.
Mahalli idareler de kamu kurumları da merkezi idarenin idari vesayet denetimine tabidirler.
Yerinden Yönetimin Özellikleri:
-Yetki ve görevleri kanunda belirtilir.
-Kendi kamu tüzel kişilikleri vardır.
-Kural olarak özerktirler. (Yani tamamen veya kısmen bağımsızlık, faaliyet alanı içinde serbest bir şekilde karar alabilme ve uygulayabilme yeteneği)
-Kendi bütçeleri vardır.
-Yerinden yönetim kuruluşları ile merkezi idare birbirlerine hiyerarşik bir bağ ile bağlı değildir. Merkezi idare bunları hiyerarşik denetim yoluyla denetleyemez. Ancak idari vesayet yoluyla denetleyebilir.
-Yerinden yönetim kuruluşlarında görev alacak kamu görevlilerini kural olarak yerinden yönetim kuruluşu atar.
Yerinden Yönetimin Faydaları:
-Yerinden yönetim ilkesiyle vatandaş da yönetime daha fazla katılmış olur. Demokrasiye daha uygundur.
-Yerel ihtiyaçların belirlenmesinde yerinden yönetim daha etkilidir.
-Merkezden yönetimin kırtasiyecilik, bürokrasi gibi sakıncalarını giderir.
Yerinden Yönetimin Sakıncaları:
-Mali yetersizlikten sorunlar doğar.
-Bu sistemin abartılı uygulanması üniter devletler için ülkenin birliği açısından tehdit oluşturur.
-Teknik eleman bulmakla ilgili sorunlar yaşanır.
-Ayrı bütçeleri olduğundan mali denetim daha zordur.
