SİYASİ PARTİ SİSTEMLERİ
A) Yarışmacı Sistemler: Birden çok partinin kurallara bağlı olarak mücadele etmesidir.
1) Çok Partili Sistemler: İkiden çok partinin siyasi hayatta etkili olması fakat iktidarı tek başına
kullanamamasıdır.
- Ilımlı Çok Partili Sistem: Partilerarası aşırı kutuplaşma ve ideolojik ayrılıklar çok güçlü
değildir.Koalisyon hükümetleri ya da azınlık hükümetleri şeklinde oluyor. - Aşırı Çok Partili Sistemlerde: Çok farklı ve birbirleriyle uyuşmayacak kadar çok parti vardır.Çok
yönlü kutuplaşma oluşur.Merkez partilerinin uçtaki partilerle işbirliği yapması zorlaşır.İşbirliği
yapılmaması buhrana yol açar,.Kurulan koalisyonlar kısa ömürlüdür.
2) İki Partili Sistemler: Var olan partiler içinde iki büyük partinin siyasi hayata egemen
olmasıdır.Diğer partiler iktidara güçlerini koyacak ağırlıkta değildir. - Saf İki Partili Sistem: Büyük partilerden birinin parlamentoda salt çoğunluğu alarak hükümeti tek
başına kurmasıdır.Seçim mücadelesi kararsız seçmenlerin oylarını elde etmeye çalışmak oyların
iki büyük partide olması üçüncü bir parti gelişimini önler.Bu istikrarlı hükümet ve güçlü yürütme
sağlar.Halk bir anlamda yürütmeyi seçimle belirler.Bu duruma dolaysız demokrasi denir. - Destekli İki Partinin Sistemi: Büyük iki partiye ek olarak üçüncü partinin zorunlu olarak iktidara
ağırlığını koyduğu durumlarda ortaya çıkar.Üçüncü partinin iki büyük partiden birine destek
olması kendisinin kilit parti olmasına yol açar.
3) Bir Partinin Üstünlüğü Sistemi: Çok partili hayatta bir partinin sürekli üstünlüğü olduğu
sistemdir. - Hakim Parti Sistemi: Partilerden biri sürekli daha çok oy alıyorsa ve iktidarın kullanılmasında
odak noktaysa hakim parti sistemi vardır.İki özelliği vardır:
• Seçimlerde rakiplerini belli dönem sürekli geride bırakması fakat salt çoğunluğu
sağlayamamasıdır.
• Toplumda belli dönem yaygın değer yargılarının partininkiyle aynı olmasıdır. - Hegemonyacı Parti Sistemi: Seçim sonucu olarak parlamentoda çoğunluğu sağlayarak
hükümeti tek başına oluşturabilmesidir.
B) Yarışmacı Olmayan Sistemler (Tek Parti Sistemler) : Ülke yönetimi tek partinin elinde
bulunuyorsa ve iktidar yarışına birden çok parti katılamıyorsa tek parti sistemi vardır.Ortak
özellikleri yöneticilerin işbaşına getirilmesi ve denetlenmenin partinin elinde olmasıdır. - Kominist Sistemler: Sınıf çatışmalarının ortadan kaldırıldığı bir toplumda tek parti olabilir.Sınıfsız
toplumda farklı parti olmasının sebebi yoktur.Oy birliğiyle toplum zorunlu tek partiden oluşur. - Faşist Sistemler: Devletin siyasi tarafsızlığı söz konusu değildir.Faşist sistemlerde idealleri olan
devlet vardır.Yalnızca belli bir ideolojiye bağlı olduğundan bu ideolojiyi savunan tek partili
sistemi kabul eder. - Gelişmekte Olan Sistemler: Etnik ve bölgesel bölünmeleri önleyerek millet olabilmek ve
ekonomik gelişmeyi sağlayarak halk yığınlarını harekete geçirmek,siyasi/idari kadroların sayısal
yetersizliğine çözüm bulmaktır.
Tek Partinin Rolü: Yönetici ve halk arasında bağlantı kurar.Parlamento denetiminin anlamı
kalmamıştır.Yöneticilere halkın sesini duyurur. Halka da yöneticilerin sesini duyurur.
Tek Partinin İşlevleri: Temel işlev toplumda atılımı ve kadrolaşmayı sağlamaktır.Kominist rejimlerde
tek parti devrimin bir öncü birliği olup işçi sınıfının bilinçli kesimidir.Faşist rejimde tek partinin halk
yığınlarını siyasi açıdan bilinçlendirme işlevi yoktur.Eğiticilikten çok propaganda yoluyla duygu ve
coşkulara hitap eder.Gelişmekte olan ülkelerde halk yığınlarının kalkınması için harekete
geçirilmesi amaç edinir.Bu harekete geçirme aynı zamanda yurttaşların siyasi katılma özlemini
tatmin etme yoludur.Bu da denetimli ya da güdümlü katılım sağlar.
Tek Partinin Devlet İçindeki Yeri: Komünist rejimlerde parti toplumu yöneten ve yönlendiren bir güç
olarak devletin,sosyal kuruluşların ve siyasi sistemin çekirdeğini oluşturuyordu.Faşist rejimlerde
parti,ilk sırada yer alır.Fakat uygulamada devletin hizmetinde yer alır.Gelişmekte olan ülkelerde yol
göstericidir ve devlet başkanlarının kişisel politika ve iktidarlarına destek olma işlevi vardır.
Tek Partinin Yapısı: Tek parti sisteminde liberal demokrasi seçim parlamento denetimi olmadığı için
burda tek partinin iç yapısında demokratik bir mekanizmanın uygulanıp uygulanmadığına
bakılır.Komünist tek partidedemokratik merkeziyetçi
olduğu ileri sürülür.Fakat demokratik
merkeziyetçilik,üst kademede alınan kararlara,alt kademelerin sıkı sıkıya bağımlı olmaları sonucu - doğuruyor.Seçimler de bütün kademeler,parti yöneticilerinin gösterdikleri adayların
- oylanması.Faşist partide demokratik değerleri yok sayar.Yukarıdan atanma yöntemi vardır ve
- kararları da parti lideri alır.Gelişmekte olan ülkelerde demokratik bir mekanizma yoktur.Demokratik
- merkeziyetçilik vardır.Fakat uygulamada merkeziyetçilik demokrasiden üstündür.